Personalistyczna etyka Karola Wojtyły wobec zarzutów współczesnego antypersonalizmu
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.3691Słowa kluczowe:
etyka, personalizm etyczny, norma personalistyczna, antypersonalizm, godność osoby, pozytywizm, K. WojtyłaAbstrakt
W artykule prezentuje się współczesne zarzuty wobec personalizmu etycznego, którego szczególnym przykładem jest etyka Karola Wojtyły. Odsłania się błędne założenia kryjące się za tymi zarzutami i sposób udzielenia na nie odpowiedzi, które znajdujemy w pracach Wojtyły. Współczesna krytyka personalizmu etycznego wychodzi z pozycji pozytywizmu sprowadzającego wartościową wiedzę do nauk szczegółowych, a wykluczającego ujęcie istoty moralności. Ten pozytywistyczny redukcjonizm stoi też u podstaw formułowania zarzutu błędu naturalistycznego wobec personalizmu Wojtyły. Jego „norma personalistyczna”, która wyklucza tylko instrumentalne traktowanie osoby z racji jej szczególnej wartości, jest uzasadniona w oparciu o doświadczenie aksjologiczne, między innymi obecne w doświadczeniu wstydu, który ujawnia bezpośrednio istotę i wartość osoby ludzkiej.
Bibliografia
Adornato F., Karol Wojtyła: jedyny (ostatni?) filozof moralista naszego czasu, „Ethos” 59–60 (2002) nr 3–4, s. 40–53.
Andrzejuk A., Prawda o dobru, Warszawa 2000.
Bauman Z., Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności, Toruń 1995.
Bauman Z., Etyka ponowoczesna, tłum. J. Bauman, J. Tokarska-Bakir, Warszawa 1996.
Bauman Z., Moralne obowiązki, etyczne zasady, „Etyka” 27 (1994), s. 9–28.
Bauman Z., Wszystko, co stałe, wyparowało, w: Idee z pierwszej ręki: antologia najważniejszych tekstów „Europy” – sobotniego dodatku do „Dziennika”, wybór tekstów C. Michalski, M. Nowicki, Warszawa 2008.
Biesaga T., Godność a wolność w antropologii Karola Wojtyły, w: Ku rozumieniu godności człowieka, red. G. Hołub, P. Duchliński, Kraków 2008, s. 65–76.
Biesaga T., Godność osoby ludzkiej jako źródło normy personalistycznej, w: Wokół antropologii Karola Wojtyły, red. A. Maryniarczyk SDB, P. Sulenta, T. Duma, Lublin 2016, s. 219–236 (Zadania Metafizyki, 18).
Biesaga T., Karola Wojtyły krytyka koncepcji osoby Maxa Schelera, „Logos i Ethos” 47 (2018) 1, s. 181–197.
Biesaga T., Personalizm a pryncypializm w bioetyce, w: Podstawy i zastosowania bioetyki, red. T. Biesaga, Kraków 2001 s. 43–55.
Biesaga T., Personalizm etyczny K. Wojtyły, w: Encyklopedia filozofii polskiej, t. 2, red. A. Maryniarczyk, Lublin 2011, s. 328–330.
Biesaga T., Spór o normę moralności, Kraków 1998.
Bronk A., Kategoria godności człowieka w świetle hermeneutyki, „Analiza i Egzystencja” 19 (2012) s. 11–29.
Brożek B., Pojęcie osoby w dyskusjach bioetycznych, w: Paradoksy bioetyki prawniczej, red. J. Stelmach, B. Brożek, M. Soniewicka, W. Załuski, Warszawa 2010, s. 43–55.
Czachorowski M., Osoba a natura. Ujęcie Karola Wojtyły, w: Wokół antropologii Karola Wojtyły, red. A. Maryniarczyk, Lublin 2016, s. 307–352.
Czachorowski M., Spór o nierozerwalność małżeństwa. Analiza filozoficzna, Lublin 2009.
Foucault M., The Essential Works of Michel Foucault 1954–1984, vol. 1: Ethics Subjectivity and Truth, ed. P. Rabinow, New York 1994.
Hołub G., Diego Gracia a pryncypializm w etyce, w: Systemy bioetyki, red. T. Biesaga, Kraków 2003, s. 24–48.
Hołub G., Od antropologii do etyki postmodernistycznej: w stronę autentyczności czy dowolności? w: W labiryncie wychowania. Wyzwania edukacyjne w ujęciu interdyscyplinarnym, red. B. Stańkowski, M. Szpringer, Kraków 2013, s. 29–44.
Husserl E., Kryzys nauk europejskich i fenomenologia transcendentalna, tłum. S. Walczewska, Toruń 1999.
Krąpiec M. A., Przeżycie moralne a etyka, „Znak” 19 (1965) nr 135, s. 1129–1146.
Ku rozumieniu godności człowieka, red. G. Hołub, P. Duchliński, Kraków 2008.
Pietrzykowski T., Etyczne problemy prawa, Warszawa 2011.
Pietrzykowski T., Przeszłość i przyszłość filozoficznej idei praw człowieka, „Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna” 2 (2013) nr 2, s. 212–23.
Pietrzykowski T., Ujarzmianie Lewiatana. Szkice o idei rządów prawa, Katowice 2014.
Rorty R., Pierwszeństwo demokracji wobec filozofii, w: R. Rorty, Obiektywność, relatywizm, prawda, przeł. J. Margański, Warszawa 1999.
Rorty R., Pragmatyzm i filozofia post-nietzscheańska, w: Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1996.
Rorty R., Przygodność, ironia i solidarność, tłum. W. J. Popowski, Warszawa 1996.
Safjan M., Jakiego prawa bioetycznego potrzebujemy?, w: Współczesne wyzwania bioetyczne, red. L. Bosek, M. Królikowski, Warszawa 2010, s. 1–15.
Safjan M., O metodach rozwiązywania dylematów bioetyki, „Państwo i Prawo” 5 (1992), s. 51–59.
Stelmach J., Przyczyny sporów bioetycznych, w: Paradoksy bioetyki prawniczej, red. J. Stelmach, B. Brożek, M. Soniewicka, W. Załuski, Warszawa 2010, s. 13–24.
Styczeń T., Etyka jako antropologia normatywna. W sprawie epistemologicznie zasadnego i metodologicznie poprawnego punktu wyjścia etyki, „Roczniki Filozoficzne” 45–46 (1997–1998) nr 2, s. 5–38.
Styczeń T., Etyka niezależna?, Lublin 1980.
Styczeń T., O etyce Karola Wojtyły – uczeń, Częstochowa 1997.
Styczeń T., Problem możliwości etyki, Lublin 1972.
Styczeń T., Spór o naukowość etyki, „WIĘŹ” 9 (1967), s. 15–33.
Styczeń T., W sprawie przejścia od zdań orzekających do powinnościowych, „Roczniki Filozoficzne” 14 (1966) z. 2, s. 65–80.
Swieżawski S., Studia z myśli późnego średniowiecza, Warszawa 1998.
Szostek A., Natura–rozum–wolność, Rzym 1990.
Szostek A., Teleologizm a antropologia, „Roczniki Filozoficzne” 30 (1982) z. 2, s. 97–108.
Wojtyła K., Antropologia encykliki „Humanae vitae”, „Analecta Cracoviensia” 10 (1978) s. 9–28.
Wojtyła K., Człowiek w polu odpowiedzialności, Lublin 1991.
Wojtyła K., Elementarz etyczny, Lublin 1983.
Wojtyła K., Miłość i odpowiedzialność, Lublin 1986.
Wojtyła K., O znaczeniu miłości oblubieńczej. (Na marginesie dyskusji), „Roczniki Filozoficzne” 22 (1974) z. 2, s. 162–174.
Wojtyła K., Osoba i czyn, w: K. Wojtyła, „Osoba i czyn” oraz inne studia antropologiczne, red. T. Styczeń [i in.], Lublin 1994.
Wojtyła K., Problem doświadczenia w etyce, „Roczniki Filozoficzne” 17 (1969) z. 2, s. 5–24.
Wojtyła K., Problem doświadczenia w etyce, „Roczniki Filozoficzne” 17 (1969) z. 2, s. 5–24.
Wojtyła K., Problem teorii moralności, w: W nurcie zagadnień posoborowych, red. B. Bejze, t. 3, Warszawa 1969, s. 217–249.
Wojtyła K., Zagadnienie katolickiej etyki seksualnej. Refleksje i postulaty, „Roczniki Filozoficzne” 13 (1965) z. 2, s. 5–25.
Wojtyła K., Zagadnienie podmiotu moralności, Lublin 1991.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:
1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
