Roberta Spaemanna próba przywrócenia myślenia teleologicznego we współczesnej filozofii
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.3807Słowa kluczowe:
teleologia, bonum diffusivum sui, partycypacja, nominalizm, naturalizm, transcendentalizm, antropomorfizm, realność, możliwość, samozachowanie, samotranscendencjaAbstrakt
Artykuł rekonstruuje dzieje likwidacji teleologii bytu w myśleniu filozoficznym. Wskazuje na teoretyczne źródła tego procesu oraz na jego katastrofalne skutki praktyczne. Już pod koniec średniowiecza św. Tomasza genialna synteza teleologii Arystotelesa z chrześcijańską nauką o stworzeniu została zakwestionowana przez teologów nominalistów. Dzieło destrukcji kontynuowała filozofia nowożytna i współczesna. Dziś bez większego trudu można zauważyć, że proces ten teoretycznie prowadzi do samolikwidacji tego myślenia, a praktycznie do katastrofalnych skutków niszczących przyrodę i cielesność człowieka. Przywrócenie myślenia teleologicznego w filozofii pozwala określić granicę, miarę, kryteria i normy aktywności człowieka względem przyrody oraz względem istot żywych i względem niego samego.
Bibliografia
Angier T. P. S., Book Reviews: A Robert Spaemann Reader: Philosophical Essays on Nature, God, and the Human Person, ed. and transl. by D. C. Schindler & Jeanne Heffernan Schindler, OUP, Oxford 2015; „The Philosophical Quarterly” 68 (2018) No. 270, s. 194–196.
Biesaga T., Alasdaira MacIntyre’a krytyka etyki nowożytnej i współczesnej, w: T. Biesaga, Podstawy etyki i bioetyki, Kraków 2016, s. 15–29.
Biesaga T., Eugenika w propozycjach legalizacji prawa do zdrowej reprodukcji, „Logos i Ethos” 50 (2019) nr 2, s. 27–46.
Biesaga T., Natura osoby ludzkiej a ulepszanie człowieka, w: Ulepszanie człowieka. Perspektywa filozoficzna, red. G. Hołub, P. Duchliński, Kraków 2018, s. 169–198.
Biesaga T., Spór o dobro moralne: hedonizm – eudajmonizm – personalizm, w: T. Biesaga, Podstawy etyki i bioetyki, Kraków 2016, s. 190–204.
Gondek P., Kontekst odkrycia przyczyny celowej, w: Spór o cel, red. A. Maryniarczyk SDB, K. Stępień, P. Gondek, Lublin 2008, s. 99–118 (Zadania Współczesnej Metafizyki, 10).
Jakuszko H., Źródła i skutki odrzucenia przyczyny celowej w filozofii nowożytnej, w: Spór o cel, red. A. Maryniarczyk SDB, K. Stępień, P. Gondek, Lublin 2008, s. 35–56 (Zadania Współczesnej Metafizyki, 10).
Kożuchowski J., Ingerencje techniczne w naturę – ujęcie Roberta Spaemanna, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej”, Seria: Organizacja i Zarządzanie z. 71, kol. 1917, 2014, s. 181–194.
Krąpiec M. A., Problematyka celu w wyjaśnianiu filozoficznym, w: Spór o cel, red. A. Maryniarczyk SDB, K. Stępień, P. Gondek, Lublin 2008, s. 17–34 (Zadania Współczesnej Metafizyki, 10).
Ramelow A. OP, Teleology and transcendence: the thought of Robert Spaemann, „Communio: International Catholic Review” 45 Fall–Winter 2018, s. 567–612.
Spaemann R., Granice. O etycznym wymiarze działania, tłum. J. Merecki, Warszawa 2006.
Spaemann R., Kroki poza siebie. Przemówienia i eseje, t. 1, tłum. J. Merecki, Warszawa
Spaemann R., Löw R., Cele naturalne. Dzieje i ponowne odkrycie myślenia teleologicznego, tłum. A. Półtawski, Warszawa 2008.
Spaemann R., Osoby. O różnicy między czymś a kimś, tłum. J. Merecki SDS, Warszawa 2001.
Spaemann R., Szczęście a życzliwość. Esej o etyce, tłum. J. Merecki SDS, Lublin 1997.
Teinert Z., Spór o naturę. Wokół konstytucji osoby w ujęciu Roberta Spaemanna, Poznań 2003.
Wróblewski Z., O pewnej próbie obrony wyjaśniania teleologicznego, „Roczniki Filozoficzne” 60 (2012) nr 4, s. 339–359.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:
1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
