Klasyczna koncepcja postępu w ujęciu Roberta Spaemanna
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.3808Słowa kluczowe:
postęp, filozofia, nauka, ideologia, teleologia, kryteriaAbstrakt
W artykule zaprezentowano wybrane aspekty klasycznej koncepcji postępu w rozumieniu Roberta Spaemanna. Koncepcję tę wybitny niemiecki myśliciel rozwijał w dyskusji z innymi wizjami postępu, takimi jak modernizm, naturalizm, marksizm, transhumanizm. Wspólna jest dla nich nowożytna idea, zgodnie z którą ciągle wzmagająca się naukowa dominacja nad naturą i wskutek tego również nad człowiekiem oznacza postęp. Taka jednak wizja stoi w sprzeczności z właściwym sensem postępu. Jest on realizowany wówczas, gdy dokonuje się w harmonii z teleologiczną naturą
bytów.
Wedle wspomnianych wizji postęp jest procesem koniecznym i nieskończonym. Szczególną zaś rolę w określaniu jego dynamiki odgrywa współczesne przyrodoznawstwo z charakterystyczną dla niego tendencją progresywnej instrumentalizacji natury. Spaemann słusznie poddaje ją krytyce. O tym, czy rzeczywiście dokonuje się postęp, rozstrzygają odpowiednie jego kryteria. Wśród nich filozof wskazuje i rozwija kryteria metafizyczne, etyczne (zarówno w ich negatywnym, jak i pozytywnym brzmieniu) oraz teologiczne. Jego zdaniem postęp zakłada moralnie dobre ulepszenia i sytuuje bytowanie człowieka w perspektywie nadziei, motywującej nieprzerwanie do doskonalenia siebie i świata. W artykule podjęto również próbę określenia aktualności, specyfiki i oryginalności analiz niemieckiego myśliciela.
Bibliografia
Arendt H., Vom Leben des Geistes, Bd. 2: Das Wollen, München–Zürich 1979.
Brückner E., Facharbeit im Grundkurs Philosophie, Gymnasium Hohenlimburg, Stufe Q 1 2018/19.
Cynarzewska-Wlaźlik L., Postęp, w: Encyklopedia katolicka, t. 16, red. E. Gigilewicz, Lublin 2012, kol. 71–72.
Goethe J. W., Refleksje i maksymy, Warszawa 1997.
Krasnodębski Z., Upadek idei postępu, Kraków 2009.
Jan Paweł II, „Fides et ratio” o relacjach między wiarą a rozumem, Tarnów 1999.
Marquard O., Individuum und Gewalteneilung, Stuttgart 2007.
Metzler Philosopohie Lexikon Begriffe und Definitionen 2, Hrsg. P. Precht, F. P. Burkard, Stuttgart–Weimar 1999.
Oeing-Hanhoff L., Zur Geschichte und Herkunft des Begriffs Fortschritt, w: Fortschritt ohne Maß, Hrsg. R. Löw, P. Koslowski, P. Kreuzer, München 1981, s. 43–51.
Spaemann R., Aufhalter und letztes Gefecht, w: R. Spaemann, Schritte über uns hinaus I Gesammelte Reden und Aufsätze I, Stuttgart 2011, s. 332–356.
Spaemann R., Christliche Hoffnung und weltliche Hoffnungsideologien, w: Dem Leben trauen, weil Gott es mit uns lebt: Dokumentation /88. Dt. Katholikentag vom 4. Bis 8 Juli 1984 München, Paderborn 1984, s. 214–227.
Spaemann R., Ende der Modernität, w: Moderne oder Postmoderne?, Hrsg. P. Koslowski, R. Spaemann, R. Löw, München 1986, s. 232–260.
Spaemann R., Ich plädiere für die Fortschritt, w: R. Spaemann, Nach uns die Kernschmelze Hybris im atomarem Zeitalter, Stuttgart 2011, s. 70–86.
Spaemann R., Odwieczna pogłoska. Pytanie o Boga i złudzenie nowożytności, Warszawa 2009.
Spaemann R., Teleologia naturalna i działanie, w: R. Spaemann, Granice. O etycznym wymiarze działania, Warszawa 2006, s. 44–62.
Spaemann R., Über Gott und die Welt, Stuttgart 2012.
Spaemann R., Was heiβt Fortschritt, www.kath-info.de/spaemann_forts.html (3.09.2020).
Spaemann R., Der Weg in die Frustration, http://www.kath-info.de/frustration.html (3.09.2020).
Stompka P., Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków 2007.
Wróblewski Z., O pewnej próbie obrony wyjaśniania teleologicznego, „Roczniki Filozoficzne” 60 (2012) nr 4, s. 339–359.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:
1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
