Królestwo (nie)wykorzystanych możliwości. Kilka myśli o teorii dzieła literackiego Romana Ingardena w praktyce

Autor

DOI:

https://doi.org/10.15633/lie.60208

Słowa kluczowe:

Roman Witold Ingarden, fenomenologiczny ryt, interpretacja, teoria dzieła literackiego, Cyprian Kamil Norwid

Abstrakt

Teoria dzieł sztuki literackiej Romana Ingardena nie zdołała zyskać szerokiej popularności w praktyce badawczej, na co mogły wpłynąć rzekomo jej hermetyczność i anachroniczność. W artykule odniesiono się do trzech faz jej recepcji, zauważając, że w XX i XXI wieku fenomenologiczne spojrzenie na literaturę właściwe Ingardenowi stanowiło probierz co prawda nielicznych, ale praktycznych dociekań, poświęconych choćby Norwidowi. Czy jest to podyktowane tym, że język poety wykazuje takie właściwości, które dobrze poddają się analizie opartej na teorii Ingardena? A jeśli tak, to czy teoria Ingardena nie jest czasem zarezerwowana dla określonego rodzaju twórczości, języka artystycznego o wyraźnym rycie fenomenologicznym? Co należałoby przez ten fenomenologiczny ryt rozumieć? Drugim zagadnieniem byłaby kwestia interpretacji dzieła literackiego i możliwości, jakie otwiera w tym zakresie Ingardenowska teoria dzieła literackiego. Czy są one skromne i ograniczają badacza literatury, czy może uruchamiają taki mechanizm spojrzenia na literaturę, który daje najbardziej doniosłe rezultaty? Tę partię rozważań obudowano wnioskami z fenomenologicznej interpretacji komedii Szekspira Poskromienie złośnicy.  

Bibliografia

Garlej B., Czego o poskramianiu wartości dowiadujemy się z „Poskromienia złośnicy” Williama Szekspira, w: Estetyka Romana Ingardena jako podstawa badań nad korespondencją sztuk, red. B. Garlej, B. Kuczera-Chachulska, A. Tyszczyk, Warszawa 2022, s. 103–122 (Zeszyty Estetycznoliterackie, 4).

Garlej B., (Nie)trzymane w ryzach synekdochiczności wyglądy, w: Estetyka literac­ka – Arcydzieło – Ingarden, red. B. Garlej, B. Kuczera-Chachulska, Warszawa 2015, s. 53–67.

Garlej B., Warstwowość dzieła literackiego w ujęciu Romana Ingardena. Koncepcja, rozwinięcie, recepcja, Kraków 2015.

Głowiński M., Norwida wiersze-przypowieści, w: Cyprian Norwid w 150-lecie urodzin. Materiały konferencji naukowej 23–25 września 1971, red. M. Żmigrodzka, Warszawa 1973, s. 72–109.

Hester M. B., Obrazowość i wolne skojarzenia, tłum. J. Japola, „Pamiętnik Literacki” 62 (1971) nr 3, s. 235–246.

Ingarden R., Studia z estetyki, t. 1, Warszawa 1966.

Kuczera-Chachulska B., Wstęp, w: A. Mickiewicz, Wsłuchać się w szum wód, Warszawa 2021, s. 5–20.

Magliola R., „Eigentlichkeit” and „Einfall”: the Heideggerian Return «to Things Themselves», w: Literary Criticism and Philosophy, ed. J. P. Strelka, Pennsylvania 1983, s. 113–131.

Sancipriano M., Le langage de la création esthétique dans la phénoménologie, w: Ingardeniana 3: Roman Ingarden’s Aesthetics in a New Key and the Independent Approaches of Others: The Performing Arts, the Fine Arts, and Literature, ed. A.-T. Tymieniecka, Dordrecht 1991, s. 281–293 (Analecta Husserliana, 33).

Sayers D. L., O pisaniu i czytaniu utworów alegorycznych, tłum. P. Graff, „Pamiętnik Literacki” 66 (1975) nr 3, s. 195–216.

Stefanowska Z., Norwidowski Farys, w: Cyprian Norwid w 150-lecie urodzin. Materiały konferencji naukowej 23–25 września 1971, red. M. Żmigrodzka, Warszawa 1973, s. 18–38.

Stoff A., Aksjologiczny sens konkretyzacji estetycznej w teorii poznania dzieła literackiego Romana Ingardena, w: Estetyka Romana Ingardena a praktyka interpretacyjna, red. B. Garlej, B. Kuczera-Chachulska, A. Tyszczyk, Warszawa 2018, s. 69–88 (Zeszyty – Zakład Aksjologii i Estetyki Literackiej. Wydział Nauk Humanistycznych UKSW, 3).

Sugiera M., Wariacje szekspirowskie w powojennym dramacie europejskim, Kraków 1997.

Swoboda T., Budowniczy mostów, w: R. Caillois, Odpowiedzialność i styl. Eseje o formach wyobraźni, wybór M. Żurowski, tłum. J. Błoński, K. Dolatowska, A. Frybesowa, L. Kukulski, J. Lisowski, Warszawa 2019, s. 309–320.

W świecie brzmień, Sienkiewiczowskich postaci i wartości (arcydzieł): z Profesorem Andrzejem Stoffem rozmawia Beata Garlej, „Przestrzenie Teorii” (2022) nr 37, s. 251–271; DOI: 10.14746/pt.2022.37.13.

Witkiewicz S. I., Nienasycenie. Powieść, Kęty 2018.

Wokół „Ingardena sprawy «Istoty liryzmu»” i wyglądów uschematyzowanych – z Profesorem Rolfem Fieguthem rozmawia Beata Garlej, w: Estetyka literacka – Arcydzieło – Ingarden, red. B. Garlej, B. Kuczera-Chachulska, Warszawa 2015, s. 121–143 (Zeszyty – Zakład Aksjologii i Estetyki Literackiej. Wydział Nauk Humanistycznych UKSW, 2).

Zamącińska D., Słynne – nieznane. Wiersze późne Mickiewicza, Słowackiego, Norwida, Lublin 1985.

Pobrania

Opublikowane

2022-12-30

Numer

Tom 28 Nr 2 (2022)

Dział

Artykuły

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:

1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.

2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:

  • utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
  • obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
  • włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
  • udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)

3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:

  • zostanie podany autor i tytuł utworu,
  • zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).