Królestwo (nie)wykorzystanych możliwości. Kilka myśli o teorii dzieła literackiego Romana Ingardena w praktyce
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.60208Słowa kluczowe:
Roman Witold Ingarden, fenomenologiczny ryt, interpretacja, teoria dzieła literackiego, Cyprian Kamil NorwidAbstrakt
Teoria dzieł sztuki literackiej Romana Ingardena nie zdołała zyskać szerokiej popularności w praktyce badawczej, na co mogły wpłynąć rzekomo jej hermetyczność i anachroniczność. W artykule odniesiono się do trzech faz jej recepcji, zauważając, że w XX i XXI wieku fenomenologiczne spojrzenie na literaturę właściwe Ingardenowi stanowiło probierz co prawda nielicznych, ale praktycznych dociekań, poświęconych choćby Norwidowi. Czy jest to podyktowane tym, że język poety wykazuje takie właściwości, które dobrze poddają się analizie opartej na teorii Ingardena? A jeśli tak, to czy teoria Ingardena nie jest czasem zarezerwowana dla określonego rodzaju twórczości, języka artystycznego o wyraźnym rycie fenomenologicznym? Co należałoby przez ten fenomenologiczny ryt rozumieć? Drugim zagadnieniem byłaby kwestia interpretacji dzieła literackiego i możliwości, jakie otwiera w tym zakresie Ingardenowska teoria dzieła literackiego. Czy są one skromne i ograniczają badacza literatury, czy może uruchamiają taki mechanizm spojrzenia na literaturę, który daje najbardziej doniosłe rezultaty? Tę partię rozważań obudowano wnioskami z fenomenologicznej interpretacji komedii Szekspira Poskromienie złośnicy.
Bibliografia
Garlej B., Czego o poskramianiu wartości dowiadujemy się z „Poskromienia złośnicy” Williama Szekspira, w: Estetyka Romana Ingardena jako podstawa badań nad korespondencją sztuk, red. B. Garlej, B. Kuczera-Chachulska, A. Tyszczyk, Warszawa 2022, s. 103–122 (Zeszyty Estetycznoliterackie, 4).
Garlej B., (Nie)trzymane w ryzach synekdochiczności wyglądy, w: Estetyka literacka – Arcydzieło – Ingarden, red. B. Garlej, B. Kuczera-Chachulska, Warszawa 2015, s. 53–67.
Garlej B., Warstwowość dzieła literackiego w ujęciu Romana Ingardena. Koncepcja, rozwinięcie, recepcja, Kraków 2015.
Głowiński M., Norwida wiersze-przypowieści, w: Cyprian Norwid w 150-lecie urodzin. Materiały konferencji naukowej 23–25 września 1971, red. M. Żmigrodzka, Warszawa 1973, s. 72–109.
Hester M. B., Obrazowość i wolne skojarzenia, tłum. J. Japola, „Pamiętnik Literacki” 62 (1971) nr 3, s. 235–246.
Ingarden R., Studia z estetyki, t. 1, Warszawa 1966.
Kuczera-Chachulska B., Wstęp, w: A. Mickiewicz, Wsłuchać się w szum wód, Warszawa 2021, s. 5–20.
Magliola R., „Eigentlichkeit” and „Einfall”: the Heideggerian Return «to Things Themselves», w: Literary Criticism and Philosophy, ed. J. P. Strelka, Pennsylvania 1983, s. 113–131.
Sancipriano M., Le langage de la création esthétique dans la phénoménologie, w: Ingardeniana 3: Roman Ingarden’s Aesthetics in a New Key and the Independent Approaches of Others: The Performing Arts, the Fine Arts, and Literature, ed. A.-T. Tymieniecka, Dordrecht 1991, s. 281–293 (Analecta Husserliana, 33).
Sayers D. L., O pisaniu i czytaniu utworów alegorycznych, tłum. P. Graff, „Pamiętnik Literacki” 66 (1975) nr 3, s. 195–216.
Stefanowska Z., Norwidowski Farys, w: Cyprian Norwid w 150-lecie urodzin. Materiały konferencji naukowej 23–25 września 1971, red. M. Żmigrodzka, Warszawa 1973, s. 18–38.
Stoff A., Aksjologiczny sens konkretyzacji estetycznej w teorii poznania dzieła literackiego Romana Ingardena, w: Estetyka Romana Ingardena a praktyka interpretacyjna, red. B. Garlej, B. Kuczera-Chachulska, A. Tyszczyk, Warszawa 2018, s. 69–88 (Zeszyty – Zakład Aksjologii i Estetyki Literackiej. Wydział Nauk Humanistycznych UKSW, 3).
Sugiera M., Wariacje szekspirowskie w powojennym dramacie europejskim, Kraków 1997.
Swoboda T., Budowniczy mostów, w: R. Caillois, Odpowiedzialność i styl. Eseje o formach wyobraźni, wybór M. Żurowski, tłum. J. Błoński, K. Dolatowska, A. Frybesowa, L. Kukulski, J. Lisowski, Warszawa 2019, s. 309–320.
W świecie brzmień, Sienkiewiczowskich postaci i wartości (arcydzieł): z Profesorem Andrzejem Stoffem rozmawia Beata Garlej, „Przestrzenie Teorii” (2022) nr 37, s. 251–271; DOI: 10.14746/pt.2022.37.13.
Witkiewicz S. I., Nienasycenie. Powieść, Kęty 2018.
Wokół „Ingardena sprawy «Istoty liryzmu»” i wyglądów uschematyzowanych – z Profesorem Rolfem Fieguthem rozmawia Beata Garlej, w: Estetyka literacka – Arcydzieło – Ingarden, red. B. Garlej, B. Kuczera-Chachulska, Warszawa 2015, s. 121–143 (Zeszyty – Zakład Aksjologii i Estetyki Literackiej. Wydział Nauk Humanistycznych UKSW, 2).
Zamącińska D., Słynne – nieznane. Wiersze późne Mickiewicza, Słowackiego, Norwida, Lublin 1985.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
