Personalistyczne rozumienie kontemplacji
DOI:
https://doi.org/10.15633/ps.27204Słowa kluczowe:
kontemplacja, modlitwa, ciało, dusza, duch, jaźń, człowiek, osoba, personalizmAbstrakt
Celem artykułu jest ukazanie sensu i doniosłości kontemplacji w kolorycie współczesnej myśli chrześcijańskiej, która ujmuje człowieka jako osobę. Wydaje się, że personalizm daje możliwość uniknięcia ujęć redukujących modlitwę człowieka do procesu psychofizycznego, emocjonalnego, beztreściowego i w sumie nierealnego, polegającego na autotranscendencji. Wszystkie wymiary życia ludzkiego są istotne, ale ujęcia fragmentaryczne nie wyczerpują treści fenomenu osoby. W konsekwencji też mogą prowadzić do błędnego rozumienia relacji z Bogiem. Z tego też powodu artykuł omawia w kolorycie personalistycznym trzy ważne tematy, są nimi: podmiot, przedmiot i istota kontemplacji. Metodę badawczą można określić jako personalistyczną (hermeneutycznym kluczem badawczym jest osoba). Punktem wyjścia dla przeprowadzonej analizy jest omówienie wewnętrznej struktury osobowej człowieka i w jej świetle spojrzenie na fenomen kontemplacji, na wewnętrzny i zewnętrzny świat życia ludzkiego. Analiza nawiązuje do tradycji teologiczno-duchowej Kościoła, a także do nauczania świętych. Stara się w sposób całościowy i niekiedy twórczo-krytyczny ocenić ujęcia starsze. Jako podstawowe źródło przyjmuje objawienie zawarte w Piśmie Świętym. Główne wnioski przeprowadzonych analiz są następujące: podmiotem kontemplującym jest cała ludzka osoba (pomimo że główną rolę pełni umysł); głównym przedmiotem jest Communio Personarum (Osoby Niestworzone, Trójca Święta); kontemplacja — dzięki łasce Bożej — jest relacją z Osobowym Bogiem, jest „udoskonalaniem” wewnętrznych struktur człowieka do zjednoczenia się z Osobami Bożymi (wewnętrzna struktura ludzka staje się podobna do wewnętrznej struktury Osoby Niestworzonej); jest to proces, który można nazwać chrystyfikacją (uchrystusowieniem), przebóstwieniem, eschatologizacją świata osób stworzonych — osoby indywidualnej i osoby społecznej (całej rodziny ludzkiej).
Bibliografia
Balthasar H. U. von, Duchowość Elżbiety z Dijon, w: Błogosławiona Elżbieta od Trójcy Przenajświętszej. Biografia — Duchowość, Wydawnictwo oo. Karmelitów Bosych, Kraków 1987, 185–264.
Balthasar H. U. von, Czy wolno mieć nadzieję, że wszyscy będą zbawieni?, Biblos, Tarnów 1998.
Balthasar H. U. von, Sorelle nello Spiritto. Teresa di Lisieux e Elisabetta di Digione, Jaca Book, Milano 1995.
Bartnik C. S., Ludzka dusza, jaźń i osoba, Standruk, Lublin 2019.
Bartnik C. S., Modlitwa, Standruk, Lublin 2007.
Bartnik C. S., Myśl eschatologiczna, Standruk, Lublin 2002.
Bartnik C. S., Osoba i personalizm, Standruk, Lublin 2012.
Bartnik C. S., Personalizm, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2008.
Bernard C. A., Contemplation, w: Dictionnaire de la vie spirituelle, éd. S. de Fiores, T. Goffi, Cerf, Paris 2001, s. 177–187.
Bernard C. A., Teologia spirituale, Edizioni San Paolo, Milano 1987.
Chmielewski M., 101 pytań o życie duchowe, Polihymnia, Lublin 1999.
Dictionnaire de la vie spirituelle, éd. S. De Fiores, T. Goffi, Cerf, Paris 2001.
Elisabeth de la Trinité, Œuvres complètes, Cerf, Paris 1996.
Franciszek, Adhortacja Gaudete et exultate, Libreria Editrice Vaticana, Rzym 2018.
Gamarra S., Teología espiritual, Biblioteca de Autores Cristianos, Madrid 2004.
Gauche G., Dzieje życia. Teresa Martin (1873–1897). Siostra Teresa od Dzieciątka Jezus i od Najświętszego Oblicza, przeł. K. Dybeł, Wydawnictwo oo. Karmelitów Bosych, Kraków 1995.
Giudici A., Eschatologie, w: Dictionnaire de la vie spirituelle, éd. S. De Fiores, T. Goffi, Cerf, Paris 2001, s. 316–326.
Głaz S., Doświadczenie religijne, Wydawnictwo WAM, Kraków 1998.
Godawa M., Imaginative Contemplation based on The Starlight Night by Gerard Manley Hopkins, “Blogoslovny vestnik / Theological Quarterly” 80 (2020) nr 3, s. 565–574.
Gogola J. W., Teologia komunii z Bogiem. Synteza teologii duchowości, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2012.
González L. J., Psicologia dei mistici, Libreria Editrice Vaticana, Città del Vaticano 2001.
Góźdź K., Teologia człowieka. Z najnowszej antropologii niemieckiej, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2006.
Granat W., Personalizm chrześcijański. Teologia osoby ludzkiej, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1985.
Gryga S., Złoty wiek mistyki hiszpańskiej, t. 1, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 1987.
Heller W., Liturgia, w: Leksykon mistyki, red. P. Dinzelbacher, Verbinum, Warszawa 2002, s. 165.
Jan Damasceński, I. Mowa obronna przeciw tym, którzy odrzucają święte obrazy [Contra imaginum calumniatores I], tłum. M. Dylewska, „Vox Patrum” 19 (1999) t. 36–37, s. 497–515.
Jan Damasceński, II. Mowa obronna przeciw tym, którzy odrzucają święte obrazy [Contra imaginum calumniatores II], tłum. M. Dylewska, „Vox Patrum” 25 (2005) t. 48, s. 377–391.
Jan Damasceński, III. Mowa obronna przeciw tym, którzy odrzucają święte obrazy [Contra imaginum calumniatores III], tłum. M. Dylewska, „Vox Patrum” 29 (2009) t. 53–54, s. 637–651.
Jan Paweł II, Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Odkupienie ciała a sakramentalność małżeństwa, Libreria Editrice Vaticana, Città del Vaticano 1986.
Jan Paweł II, List apostolski Novo millenio ineunte, Wydawnictwo TUM, Wrocław 2001.
Jan Paweł II, List apostolski Tertio millenio adveniente, Libreria Editrice Vaticana, Watykan 1994.
Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1994.
Juan de la Cruz S., Obras completas, Biblioteca Autores Cristianos, Madrid 2002.
Katechizm Kościoła katolickiego, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 2002.
Kłoczowski J. A., Kontemplacja w filozofii, w: Encyklopedia katolicka, t. 9, red. B. Migut, A. Szustak, i in., Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2002, kol. 748–749.
Kontemplacja, w: Encyklopedia katolicka, red. B. Migut i in., t. 9, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2002, kol. 748–763.
Le grandi scuole della spiritualità cristiana, a cura di E. Ancilli, Edizioni OCD, Roma 1984.
Leksykon mistyki, red. P. Dinzelbacher, Verbinum, Warszawa 2002.
Lubich C., La dottrina spirituale, Mondadori, Milano 2001.
Main J., Chrześcijańska medytacja, Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec, Kraków 1992.
Merton T., Pierwotny ideał Karmelu, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2008.
Merton T., Życie w milczeniu, Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec, Kraków 1991.
Miczyński J. K., Chrześcijanin jako „dodatkowe człowieczeństwo” Chrystusa. Studium doświadczenia mistycznego bł. Elżbiety od Trójcy Świętej, „Roczniki Teologiczne” 55 (2008) z. 5, s. 131–137.
Miczyński J. K., La cristologia esistenziale nell’esperienza e nella dottrina di Elisabetta della Trinità, Editrice Università Gregoriana, Roma 2005 (Tesi Gregoriana. Serie Spiritualità, 11).
Miczyński J. K., Spotkanie z Bogiem poprzez mediację na podstawie poematu „Źródło” św. Jana od Krzyża, „Duchowość w Polsce” 12 (2010), s. 266–272.
Misiurek J., Kontemplacja. II. W teologii. A. Dzieje problematyki. 1. Podstawy biblijne, w: Encyklopedia katolicka, t. 9, red. B. Migut i in., Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2002, kol. 749–750.
Misiurek J., Kontemplacja. II. W teologii. A. Dzieje problematyki. 3. Średniowiecze, w: Encyklopedia katolicka, t. 9, red. B. Migut i in., Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2002, kol. 755–756.
Misiurek J., Kontemplacja. II. W teologii. A. Dzieje problematyki. 4. W czasach nowożytnych, Encyklopedia katolicka, t. 9, red. B. Migut i in., Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2002, kol. 756–757.
Misiurek J., Kontemplacja. II. W teologii. A. Dzieje problematyki. 5. W czasach najnowszych, w: Encyklopedia katolicka, t. 9, red. B. Migut i in., Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2002, kol. 758–759.
Nadbrzeżny A., Integralność człowieka w świetle personalistycznej antropologii teologicznej, w: Integralność ciała ludzkiego jako powinność moralna. Przesłanie moralne Kościoła, red. K. Smykowski, Wydawnictwo Diecezjalne w Sandomierzu, Lublin 2022, s. 85–107.
Olszewski D., Kontemplacja, w: Słownik teologiczny, t. 1, red. A. Zuberbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1985, s. 253–256.
Pedrini A., L’„umanesimo devoto” di s. Francesco di Sales, w: Le grandi scuole della spiritualità cristiana, a cura di E. Ancilli, Edizioni OCD, Roma 1984, s. 519–549.
Quenot M., Ikona i kosmos. Inne spojrzenie na dzieło stworzenia, Orthdruk, Białystok 2007.
Ratzinger J., Bóg wiary i Bóg filozofów. Rozum filozoficzny — kultura — Europa — społeczeństwo, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2021 (Opera Omnia, III/1–2).
Ratzinger J., Raport o stanie wiary, Michalineum, Kraków 1986.
Ratzinger J., Służyć Prawdzie. Myśli na każdy dzień, Księgarnia św. Wojciecha, Lublin 1983.
Ratzinger J., Sól ziemi. Chrześcijaństwo i Kościół katolicki na przełomie tysiącleci, Znak, Kraków 1997.
Ratzinger J., Teologia liturgii. Sakramentalne podstawy życia chrześcijańskiego, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2012 (Opera Omnia, 11).
Ratzinger J., Wielość religii i jedno Przymierze, W drodze, Poznań 2004.
Ratzinger J., Wprowadzenie w chrześcijaństwo, Znak, Kraków 1970.
Ruiz F., Le vie dello Spirito. Sintesi di teologia spirituale, Edizioni Dehoniane Bologna, Bologna 2004.
Sanz de Miguel E., Meluzzi A., La notte oscura. Mistica e psicologia, Edizioni OCD, Roma 2012.
Słomka W., Kontemplacja. II. W teologii. B. Rodzaje kontemplacji, w: Encyklopedia katolicka, t. 9, red. B. Migut i in., Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2002, kol. 759–761.
Słownik teologiczny, t. 1, red. A. Zuberbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1985.
Stinissen W., Noc jest mi światłem, Wydawnictwo oo. Karmelitów Bosych, Kraków 1993.
Styczeń T., Kim właściwie jest Jan Paweł II?, w: T. Styczeń, S. Dziwisz, Modlitwa w Getsemani wciąż trwa, Instytut Jana Pawła II KUL, Lublin–Vaduz 2003, s. 13–43.
Špidlík T., Esperienza spirituale dell’Oriente cristiano. Corso di spiritualità. Esperienza, sostematica, proiezioni, a cura di B. Secondin, T. Goffi, Queriniana, Brescia 1989, s. 210–221.
Sudbrack J., Mistyka. Doświadczenie własnego ja — doświadczenie kosmiczne — doświadczenie Boga, tłum. B. Białecki, Wydawnictwo WAM, Kraków 1996 (Myśl Teologiczna, 9).
Szram M., Kontemplacja w patrystyce, w: Encyklopedia katolicka, t. 9, red. A. Szostek, B. Migut, R. Sawa, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2002, kol. 750–755.
Teresa od Dzieciątka Jezus, Dzieje duszy, Wydawnictwo oo. Karmelitów Bosych, Kraków 1988.
Wiszowaty G., Doktryna świętych karmelitańskich. Święty Jan od Krzyża. Skrypt wykładów, t. 1–2, Carmelitanum, Poznań 1990–1992.
Wojtyła K., Człowiek w polu odpowiedzialności, Instytut Jana Pawła II Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Rzym–Lublin 1991.
Wojtyła K., Elementarz etyczny, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1999.
Wojtyła K., Miłość i odpowiedzialność, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1982.
Wojtyła K., Osoba i czyn, Polskie Towarzystwo Teologiczne, Kraków 1985.
Wojtyła K., Rozważania o istocie człowieka, WAM, Kraków 2003.
Wojtyła K., Świętego Jana od Krzyża nauka o wierze, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2000.
Wojtyła K., Znak sprzeciwu, Znak, Kraków 1995.
Wyszyński S., Duch pracy ludzkiej. Myśli o wartości pracy, Księgarnia św. Wojciecha, Warszawa 1957.
Zas Friz De Col R., Teologia della vita cristiana. Contemplazione, vissuto teologale e trasformazione interiore, Edizioni San Paolo, Milano 2010.
Ziemann E., Kontemplacja, w: Encyklopedia katolicka, t. 9, red. B. Migut i in., Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2002, s. 748.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
