Szaty arcykapłana Eleazara używane w czasie służby w świątyni w przekazie „Listu Arysteasza do Filokratesa” (§ 96–99)
DOI:
https://doi.org/10.15633/ps.28401Słowa kluczowe:
Apokryfy Starego Testamentu, List Aristeasza do Filokratesa, szaty arcykapłanaAbstrakt
„List Arysteasza do Filokratesa” jest jednym z judaistyczno-hellenistycznych apokryfów/pseudoepigrafów Starego Testamentu z II wieku przed Chr. Autor Listu, przedstawiający się jako Arysteasz, relacjonuje swoją podróż do Jerozolimy, którą miał odbyć na rozkaz króla Ptolemeusza II Filadelfa (316–246 przed Chr.) w ramach misji dyplomatycznej. Celem tej misji było przekazanie arcykapłanowi Eleazarowi prośby króla dotyczącej wysłania odpowiednich ekspertów do Aleksandrii, którzy mieli dokonać przekładu Prawa Mojżeszowego na język grecki. Podczas wizyty — według autora Listu — miał okazję zobaczyć arcykapłana Eleazara sprawującego liturgię, ubranego w szaty arcykapłana, które wywarły ogromne wrażenie na tych, którzy go widzieli (por. § 96). Celem artykułu jest ukazanie zachwytu autora Listu oraz ogólnego spojrzenia na szaty arcykapłana Eleazara. Opis w § 96–99 stanowi cenne źródło do badań nad szatami arcykapłańskimi. Aby lepiej zrozumieć ich prezentację w Liście, przywołano źródła biblijne i pozabiblijne. Niewątpliwie, próba przedstawienia szat arcykapłańskich na podstawie relacji zawartej w Liście może stanowić inspirację do dalszych, szczegółowych badań nad poszczególnymi elementami liturgicznych szat arcykapłana.
Bibliografia
Andrews H. T., The Letter of Aristeas, w: The Apocrypha and Pseudepigrapha of the Old Testament in English with Introductions and Critical and Explanatory Notes to the Several Books, vol. 2: Pseudepigrapha, ed. R. H. Charles, Oxford 1964, s. 83–122.
Baran G. M., Arcykapłan Jazon i jego zamierzenia wobec Jerozolimy w świetle Ksiąg Machabejskich, „The Biblical Annals” 3 (2013) nr 2, s. 261–284.
Baran G. M., Obraz Boga w Pierwszej Księdze Machabejskiej, „The Biblical Annals” 4 (2014) nr 2, s. 355–380.
Baran G. M., Wątki filozoficzne w „Liście Arysteasza do Filokratesa”, „Roczniki Kulturoznawcze” 14 (2023) nr 4, s. 49–79, https://doi.org/10.18290/rkult23144.3.
Bosak P. C., Arcykapłani Izraela. Leksykon, Kraków 2021.
Clemens Alexandrinus, Stromata, accurante J.-P. Migne, [Parisiis] 1857, col. 9–602 (Patrologiae cursus completus. Series Graeca, 9).
Dahood M., Psalms III. 101–150. Introduction, Translation, and Notes with an Appendix, the Grammar of the Psalter, New Haven–London 2008 (The Anchor Yale Bible).
Debrunner A. et al., λέγω etc., w: Theological Dictionary of the New Testament, vol. 4, ed. by G. Kittel, transl. and ed. by G. W. Bromiley, Grand Rapids 1985, s. 69–192.
Dupont J., Imię, w: Słownik teologii biblijnej, red. X. Léon-Dufour, tłum. i oprac. K. Romaniuk, Poznań 1994, s. 322–326.
Durham J. I., Exodus, Dallas 1987 (Word Biblical Commentary, 3).
The Greek Versions of the Testaments of the Twelve Patriarchs. Edited from Nine Mss. Together with the Variants of the Armenian and Slavonic Versions and some Hebrew Fragments, ed. R. H. Charles, Oxford 1908.
Exodus, eds. J. W. Wevers, U. Quast, Göttingen 1991 (Septuaginta. Vetus Testamentum Graecum Auctoritate Academiae Scientiarum Gottingensis editum, II/1).
Flavii Iosephi Opera, vol. 1: Antiquitatum Iudaicarum Libri I–V, ed. B. Niese, Berolini 1887.
Flavi Iosephi, Opera omnia, Volumen Quintum, ed. S. A. Naber, Lipsiae 1895 (Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana).
Frankowski J., Apokryfy, w: Wstęp ogólny do Pisma Świętego, red. J. Homerski, oprac. J. Drozd, Poznań–Warszawa 1973, s. 186–262 (Wstęp do Pisma Świętego, 1).
Frankowski J., List Arysteasza, czyli legenda o powstaniu Septuaginty, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 25 (1972) nr 1, s. 12–22, https://doi.org/10.21906/rbl.3175.
Hadas M., Aristeas to Philocrates (Letter of Aristeas), New York 1951 (Jewish Apocryphal Literature).
Hayward C. T. R., Jewish Temple. A Non-Biblical Sourcebook, London–New York 1996.
Hartley J. E., Leviticus, Dallas 1992 (Word Biblical Commentary, 4).
Hieronim ze Strydonu, Listy. Tom 2 (51–79), tekst łaciński i polski, oprac. M. Ożóg na podstawie tłum. ks. J. Czuja, tekst łac. H. Pietras, Kraków 2010 (Źródła Myśli Teologicznej, 55).
Jaroszyński P., Kalokagathía, w: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 5, red. A. Maryniarczyk i in., Lublin 2004, s. 444–447.
Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, cz. 1, przeł. Z. Kubiak, J. Radożycki, wstęp E. Dąbrowski, W. Malej, komentarz J. Radożycki, Warszawa 2001.
Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, cz. 2, przeł. Z. Kubiak, J. Radożycki, wstęp E. Dąbrowski, W. Malej, komentarz J. Radożycki, Warszawa 2001.
Józef Flawiusz, Wojna żydowska, przeł., wstęp i kom. J. Radożycki, Warszawa 2016.
Klemens Aleksandryjski, Kobierce zapisków filozoficznych dotyczących prawdziwej wiedzy, t. 2, przeł., wstęp, komentarz, indeks J. Niemirska-Pliszczyńska, Warszawa 1994.
Koehler L., Baumgartner W., Stamm J. J., Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski, t. 1–2, red. wyd. pol. P. Dec, Warszawa 2008 (Prymasowska Seria Biblijna).
Kraus Reggiani C., La Lettera di Aristea a Filocrate. Introduzione, esame analitico, traduzione, Roma 1979.
Lemański J., Księga Wyjścia. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Częstochowa 2009.
Liddell H. G., Scott R., Jones H. S., A Greek-English Lexicon. With a Revised Supplement, Oxford 1996.
Montanari F., The Brill Dictionary of Ancient Greek, eds. eng. ed. M. Goh, C. Schroeder, Leiden–Boston 2015.
Muraoka T., A Greek-English Lexicon of the Septuagint, Louvain–Paris–Walpole 2009.
Muraoka T., A Greek-Hebrew/Aramaic Two-way Index to Septuagint, Louvain–Paris–Walpole 2010.
Origenis, Commentariis in Psalmos. Psalmus II, w: Origenis Opera omnia, tomus secundus, accurante J.-P. Migne, [Parisiis] 1857, col. 1099–1118 (Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca, 12).
Pelletier A., Lettre d’Aristée à Philocrate. Introduction, texte critique, traduction et notes, index complet des mots grecs, Paris 1962 (Sources Chrétiennes, 89).
Philonis Alexandrini Opera quae supersunt, vol. 4, ed. L. Cohn et al., Berolini 1902, https://doi.org/10.1515/9783112630266.
Poniży B., Księga Mądrości. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Częstochowa 2012 (Nowy Komentarz Biblijny. Stary Testament, 20).
Rad G. von, Kittel G., δοκέω etc., w: Theological Dictionary of the New Testament, vol. 2, ed. by G. Kittel, transl. and ed. by G. W. Bromiley, Grand Rapids 1983, s. 232–255.
Rambiert-Kwaśniewska A., Terminologia tekstylna w Biblii Hebrajskiej i Septuagincie. Szaty, dodatki i tekstylia użytkowe, Wrocław 2023.
Sawa R., Lagidzi, w: Encyklopedia katolicka, t. 10, red. E. Ziemann i in., Lublin 2004, kol. 374–378.
Schrenk G., ἱερός etc., w: Theological Dictionary of the New Testament, vol. 3, ed. by G. Kittel, transl. and ed. by G. W. Bromiley, Grand Rapids 1984, s. 221–283.
Septuaginta. Id est Vetus Testamentum graece iuxta LXX interpretes, ed. A. Rahlfs, Stuttgart 1979.
Septuaginta, czyli Biblia Starego Testamentu wraz z księgami deuterokanonicznymi i apokryfami żydowskimi oraz onomastykonem, przeł., przypisy i wstęp R. Popowski, Warszawa 2014 (Prymasowska Seria Biblijna).
Shutt R. J. H., Letter of Aristeas (Third Century B. C. — First Century A. D.). A New Translation and Introduction, w: The Old Testament Pseudepigrapha, vol. 2: Expansions of the “Old Testament” and Legends, Wisdom and Philosophical Literature, Prayers, Psalms and Odes, Fragments of Lost Judeo-Hellenistic Works, New Translations from Authoritative Texts with Introductions and Critical Notes by an International Team of Scholars, ed. by J. H. Charlesworth, Peabody 1983, s. 7–34.
Słownik grecko-polski, A–K, t. 1, na podstawie słownika Z. Węclewskiego, oprac. O. Jurewicz, Warszawa 2000.
Słownik grecko-polski, Λ–Ω, t. 2, na podstawie słownika Z. Węclewskiego, oprac. O. Jurewicz, Warszawa 2001.
Suidae Lexicon, ed. I. Bekker, Berolini 1854.
The Letter of Aristeas. Translated with an Appendix of Ancient Evidence on the Origin of the Septuagint, transl. H. St J. Thackeray, London–New York 1917 (Translations of Early Documents. Series 2. Hellenistic-Jewish Texts).
Tronina A., Księga Kapłańska. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Częstochowa 2006 (Nowy Komentarz Biblijny. Stary Testament, 3).
VanderKam J. C., From Joshua to Caiaphas. High Priest after the Exile, Minneapolis 2004, https://doi.org/10.1163/9789004495333.
Vaux R. de, Instytucje Starego Testamentu, t. 1–2, przeł. T. Brzegowy, Poznań 2004.
Walters P. (Katz), The Text of the Septugint. Its Corruptions and their Emendation, ed. D. W. Gooding, Cambridge 1973.
Wendland P., Aristeas, Letter of, w: Jewish Encyclopedia. A Descriptive Record of the History, Religion, Literature, and Customs of the Jewish People from the Earliest Times to the Present Day, vol. 2, ed. I. Singer et al., New York–London 1902, s. 92–94.
Wendland P., Der Brief des Aristeas, w: Die Apokryphen und Pseudepigraphen des Alten Testaments, Bd. 2: Die Pseudepigraphen des Alten Testaments, Hrsg. E. Kautzsch, Tübingen–Freiburg–Leipzig 1900, s. 1–31.
Winston D., The Wisdom of Solomon. A New Translation with Introduction and Commentary, New Haven–London 2008 (The Anchor Yale Bible).
Wojciechowski M., List Pseudo-Arysteasza, „Studia Theologica Varsaviensia” 40 (2002) nr 1, s. 121 [1]–167 [47].
Wright III B. G., The Letter of Aristeas. ‘Aristeas to Philocratesʼ or ‘On the Translation of the Law of the Jewsʼ, Berlin–Boston 2015 (Commentaries on Early Jewish Literature), https://doi.org/10.1515/9783110431346.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Grzegorz Baran
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
