Ateizm praktyczny czy a-teizm metodologiczny? Problem Boga w dziele Bycie i czas Martina Heideggera

Abstrakt

W niniejszym artykule podjęliśmy problem specyficznego rozumienia ateizmu w dziele Martina Heideggera Bycie i czas. „Ateizm” ów należy określić jako metodologiczne powstrzymanie się filozofa fenomenologa od sądu na temat Boga. Zasadnicza odpowiedź została zarysowana w czterech punktach. W punkcie pierwszym ukazaliśmy a) katolicyzm jako „wiarę pochodzenia” filozofa, z którą on jednak b) zrywa, a do reprezentującej ją c) kościelnej instytucji czuje głęboką niechęć. W punkcie drugim zatrzymaliśmy się nad treścią Bycia i czasu, ukazując najpierw, a) że problem Boga nie jest tam w żaden sposób poruszany. Wyjaśniliśmy to, b) tłumacząc Heideggera zamiar napisania ontologii fundamentalnej. Poprawną diagnozą tzw. ateizmu Heideggera jest określenie go jako c) ateizmu metodologicznego. Filozof poprzez zastosowanie d) „teologicznej różnicy” między byciem a Bogiem chce uniknąć e) niebezpieczeństwa urzeczowienia Boga. W trzecim punkcie zatrzymaliśmy się nad wydarzeniami, które krótko po publikacji Bycia i czasu mogły utrwalić sąd, że Heidegger to jednak filozof negujący Boga. Heidegger a) podjął bowiem diagnozę Nietzschego o „nieżyjącym Bogu chrześcijan” i b) związał swe nadzieje na duchową odnowę człowieka z ideologią narodowego socjalizmu. W ostatnim, czwartym punkcie przedstawiliśmy pierwsze reakcje teologii katolickiej na dzieło Heideggera. Najpierw ukazaliśmy, że a) był on odbierany jako propagator potocznie rozumianego ateizmu, następnie zasygnalizowaliśmy b) późniejsze, już pozytywne podejście katolickich myślicieli do Bycia i czasu.