Punkt zwrotny w pamięci Żydów z Europy Środkowej i Wschodniej: Znaczenie pogromów 1918/1919 dla pamięci o I wojnie światowej
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.3311Słowa kluczowe:
Pogromy, Żydzi, Niemcy, Austriacy, , Rosjanie, Polacy, Pamięci, Pamięć, I wojna światowa, II wojna światowaAbstrakt
Tematem artykułu jest znaczenie pogromów z lat 1918-1919 dla pamięci Żydów Europy Środkowej i Wschodniej z I wojny światowej oraz retrospekcyjnego postrzegania różnych mocarstw okupacyjnych. Przykładem są pogromy w Krakowie, Lemberg i Pińsku. Jeden z poglądów dotyczy również wzajemnego postrzegania Żydów i Niemców w czasie II wojny światowej, które zostały zmienione przez te doświadczenia.Bibliografia
H. Abramowicz, The Germans in World War I, in: idem, Profiles of a Lost World, Memoirs of East European Jewish Life before World War II. Detroit/MI 1999, S. 182-208.
H. Abramson, A Prayer for the Government, Ukrainians and Jews in Revolutionary Times 1917-1920. Cambridge/MA 1999.
W. Baumgart, Deutsche Ostpolitik 1918, Von Brest-Litovsk bis zum Ende des Ersten Weltkrieges. München/Wien 1966.
Z. B. Bella Lown, Memories of My Life, A Personal History of a Lithuanian Shtetl. Malibu/CA 1991.
O. V. Budnickij: Rossujckie evreei meždu krasnyni i belymi (1917-1920). Moskva: 2005.
O. V. Budnitskii: Russian Jews between the Reds and the Whites, 1917–1920. Philadelphia/PA: 2012.
O. V. Budnitskii: Shots in the Back. On the Origin of the Anti-Jewish Pogroms of 1918–1921. In: Jews in the East European Borderlands. Essays in Honor of John D. Klier. Hg. v. E. M. Avrutin und H. Murav. Boston. 2012. S. 187-201.
J. Duppler, Einleitung, in: Jörg Duppler/Gerhard P. Groß (Hg.), Kriegsende 1918.
A. Funkenstein, Jüdische Geschichte und ihre Deutungen, Frankfurt a. M. 1995..
N. Gelber, The National Autonomy of Eastern-Galician Jewry in the West-Ukrainian Republic 1918-1919, in: I Lewin (Ed.), A History of Polish Jewry During the Revival of Poland, New York 1990.
F. Golczewski, Polnisch-jüdische Beziehungen 1881-1922, Eine Studie zum Antisemitismus in Osteuropa. Wiesbaden 1981.
F. Golczewski: Polen, Ukrainer und Juden in Lemberg, 1918. In: „Slavica Gaudensia“ 30 (1993) S. 177-191.
S. Goldin, Deportation of Jews by the Russian Military Command 1914-1915, in: „Jews in Eastern Europe“ (Spring 2000), 40-73.
J. T. Gross, Revolution from Abroad, The Soviet Conquest of Poland’s Western Ukraine and Western Belorussia. Princeton/NJ 1988.
M. V. Hagen: Anti-Jewish Violence in Poland, 1914–1920. Cambridge et al.: 2018
M. V. Hagen: War in a European Borderland: Occupations and Occupation Plans in Galicia and Ukraine, 1914–1918. Seattle/WA: 2007
Jüdische Kindheit und Jugend in Galizien, Kongreßpolen, Litauen und Rußland 1881-1939. Köln/Weimar/Wien 1999.
B. Hoffmann-Holter, «Abreisendmachung», Jüdische Kriegsflüchtlinge in Wien 1914 bis 1923. Köln/Weimar/Wien 1995.
A. Kahan, The diary of Anne Kahan, Siedlce, Poland, 1914-1916, in: “YIVO Annual of Jewish Social Science” 18 (1983), 141-371.
S. Kassow, Jewish Communal Politics in Transition: The Vilna Kahile, 1919-1920. in:” YIVO Annual” 20 (1991)
P. Kenez: Pogroms and White Ideology in the Russian Civil War, in: J. D. Klier/S. Lambroza (Ed.), Pogroms: Anti-Jewish Violence in Modern Russian History. Hg. von. New York et al. 1992, S. 293-313
P. Korzec: Antisemitism in Poland as an Intellectual, Social and Political Movement, in: Joshua A. Fishman (Hg.), Studies on Polish Jewry 1919-1939, New York 1974, 12-104.
H. L. Krag, «Man hat nicht gebraucht keine Reisegesellschaft... », Eine Lebensgeschichte. Reinbek bei Hamburg 1996.
J. Kreppel, Juden und Judentum von heute, Zürich/Wien/Leipzig,.1925.
G. Krumeich: Kriegsgeschichte im Wandel, in: G. Hischfeld/G. Krumeich (Hg.), ‚Keiner fühlt sich mehr als Mensch... ‘ Erlebnis und Wirkung des Ersten Weltkrieges. Essen 1993.
C. Kumke, Zwischen der polnischen Adelsrepublik und dem Russischen Reich (1569-1659), in: F. Golczewski (Hg.), Geschichte der Ukraine, Göttingen 1993, S. 56-91.
M. Lachs, Warum schaust du zurück, Erinnerungen 1907-1941. Wien/München/Zürich 1986.
S. Landmann, Erzählte Bilderbogen aus Ostgalizien, München 1975.
J. Lewandowski, History and Myth, Pinsk April 1919, in: „Polin“ 2 (1987), S. 51-72.
I. Lewin, The Political History of Polish Jewry, 1918-1919, in: idem (Ed.), A History of Polish Jewry during the Revival of Poland, New York 1990, 5-220.
Š. Liekis: ‘A State within a State?’ Jewish Autonomy in Lithuania 1918-1918, Vilnius 2003
K. Lipiński, Salcia Landmanns jüdische Identität im Spiegel ihrer galizischen ‚Erinnerungen‘, in: H. Henning Hahn/J. Stüben (Hg.), „Jüdische Autoren Ostmitteleuropas im 20. Jahrhundert“. Frankfurt a. M. u. a. 2000, S. 313-334.
J. M. Małecki, Zamieszki w Krakowie w kwietniu 1918 r, Pogrom czy rozruchy głodowe? [Die Unruhen in Krakau im April 1918, Pogrom oder Hungerkravalle?], in: A. K. Paluch (Hg.), Judaei in Polonia/The Jews in Poland, Tom 1, Kraków 1992, S. 245-257.
W. Mentzel, Kriegsflüchtlinge in Cisleithanien im Ersten Weltkrieg, Unveröffentlichte Dissertation, Wien 1997.
Ch. Mick, Ethnische Gewalt und Pogrome in Lemberg 1914 und 1941, in: „Osteuropa“ 12 (2003), S. 1810-1827.
Ch. Mick: Kriegserfahrungen in einer multiethnischen Stadt. Lemberg 1914-1947. Wiesbaden: 2010.
Ch. Mick: Nationalisierung in einer multiethnischen Stadt, Innerethnische Konflikte in Lemberg 1890-1920. in: „Archiv für Sozialg eschichte“ 40 (2000), 113-146.
P. Niedermüller, Der ‚Kommunist‘. In: Bilder der Judenfeindschaft. Antisemitismus, Vorurteile und Mythen. Hg. v. J. H. Schoeps und J. Schlör. Augsburg 1999.
S. Pacholkiv: Zwischen Einbeziehung und Ausgrenzung. Die Juden in Lemberg 1918–1919. In A. Binnenkade et al.: Vertraut und fremd zugleich: Jüdisch-christliche Nachbarschaften in Warschau – Lengnau – Lemberg Köln, Weimar, Wien: 2009. S. 155–216.
A. Prusin: Nationalizing a Borderland: War, Ethnicity, and Anti-Jewish Violence in East Galicia, 1914–1920. Tuscaloosa/AL: 2005.
P. S. Radenski: Der ministerium far jidishe eninim un di jidishe nacinale ojtonomie in Lite 1919-1923 [Das Ministerium für jüdische Angelegenheiten und die nationale Autonomie in Litauen 1919-1923], in: „YIVO Bleter“. Nije serie band II. New York 1994, S. 127-146.
B. Roja, Legendy i fakty [Legenden und Fakten] Warszawa 1931.
A. Roshwald, Jewish Cultural Identity in Eastern and Central Europe during the Great War, in: idem/R. Stites (Ed.), European Culture in the Great War. The Arts, Entertainment, and Propaganda, 1914-1918, Cambridge/London 1999, S. 89-126.
D. G. Roskies, Against the Apocalypse: Responses to Catastrophe in Modern Jewish Culture. Cambridge/MA 1984.
M. L. Rozenblit, Reconstructing a National Identity, The Jews of Habsburg Austria during World War I. Oxford et. al. 2001.
F. Schnell: Räume des Schreckens: Gewalt und Gruppenmilitanz in der Ukraine (1905–1933). Hamburg: 2012.
J. Schoenfeld: Jewish Life in Galicia under the Austro-Hungarian Empire and in the Reborn Poland 1889-1939, Hoboken/NJ 1985.
F. M. Schuster, Zwischen allen Fronten, Osteuropäische Juden während des Ersten Weltkrieges (1914-1919). Köln/Weimar/Wien 2004.
P-H. Seraphim: Das Judentum im osteuropäischen Raum, Essen 1938.
A. Shohat, Parashat hapogrom bepinsk bechamishabeapril 1919, in: „Gal-ed I. Jerusalem“: o. J., S. 135-173.
L. Stöckel, Adventure Along the Way to my Goal, in: J. Shandler (Ed.), Awakening Lives. Autobiographies of Jewisch Youth in Poland before the Holocaust, New Haven/CT/London 2002, S. 141-196.
P. Ther: Chancen und Untergang einer multinationalen Stadt: Die Beziehungen zwischen den Nationalitäten in Lemberg in der ersten Hälfte des 20. Jahrhunderts. In Nationalitätenkonflikte im 20. Jahrhundert: Ursachen von inter-ethnischer Gewalt im J. Tomaszewski, Pinsk, Saturday 5th April 1919, in: „Polin“ 1 (1986), S. 227-251.
Vergleich. Hg. v. P. Ther und H. Sundhausen. Wiesbaden: Harrassowitz, 2001, S. 123–146.
V. Vertlieb, Das besondere Gedächtnis der Rosa Masur, Wien/Frankfurt a. M. 2001.
M. Vetter, Antisemiten und Bolschewiki, Zum Verhältnis von Sowjetsystem und Judenfeindschaft 1917-1939. Berlin 1995.
B. Vetter: Antisemiten und Bolschewiki, passim, Arno Lustiger, Rotbuch, Stalin und die Juden. Die tragische Geschichte des Jüdischen Antifaschistischen Komitees und der Sowjetischen Juden. Berlin 2000.
H.-E. Volkmann, Die deutsche Baltikumspolitik zwischen Brest-Litovsk und Compiègne, Ein Beitrag zur ‚Kriegszieldiskussion’. Köln/Wien 1970.
G. F. Volkmer, Die deutsche Forschung zu Osteuropa und zum osteuropäischen Judentum in den Jahren 1933 bis 1945, in: „Forschungen zur Osteuropäischen Geschichte“ Bd. 42, Berlin/Wiesbaden 1989. S. 109-214.
Y. Weiss, Deutsche und polnische Juden vor dem Holocaust, Jüdische Identität zwischen Staatsbürgerschaft und Ethnizität 1933-1940. München 2000.
H. Welzer, Das kommunikative Gedächtnis, Eine Theorie der Erinnerung. München 2002.
E. Wirkung, Nachwirkung. München 1999.
J. E. Young, Beschreiben des Holocaust, Darstellung und Folgen der Interpretation. Frankfurt a. M. 1997.
E. Zechlin, Die deutsche Politik und die Juden im Ersten Weltkrieg, Göttingen 1969.
K. Zieliński: Stosunki polsko-żydowskie na ziemiach Królestwa Polskiego w czasie pierwszej wojny światowej. Lublin: 2005.
A. Zweig: Herkunft und Zukunft, Zwei Essays zum Schicksal eines Volkes. Wien 1929.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Frank M. Schuster
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
