Dianoia w Etykach Arystotelesa
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.3432Słowa kluczowe:
lo, goj – racja, dia, noia – myślenie, proai, resij – postanowienie, e`kou, sion – dobrowolny, ovrqo.j lo, goj – prawidłowa racjaAbstrakt
Artykuł jest próbą wyjaśnienia znaczenia terminu dianoia w Etykach Arystotelesa. Z analiz tekstów Arystotelesa wynika, że dianoia jest stosowaniem myślenia (to noein), które dotyczy bycia (to einai). Dlatego dianoia jest czynnością potwierdzenia (kataphasis), „że jest”, lub zaprzeczenia (apophasis), „że nie jest”. Mając na uwadze fakt, że dianoia jest własnością duszy mającej logos, Arystoteles zastanawia się jakie jest jej znaczenie w postępowaniu (praxis) człowieka. Termin dianoia odgrywa ważną rolę w Arystotelesowskim oposie postanowienia (prohairesis) i dobrowolności (hekousion). W przypadku postanowienia, które jest przyczyną postępowania, dianoia, jeżeli potwierdza propozycję, przyznaje rację (logos) a jeżeli zaprzecza, odmawia racji. Natomiast postępowanie dobre lub złe musi być dobrowolne. Postępowanie jest dobrowolne, jeśli jest postępowaniem z siebie (eph’ heauton). To natomiast jest możliwe dzięki myśleniu (dianoian). Dobrowolne postępowanie może być dobre dzięki rozsądkowi (phronesis), który jest doskonałością dianoetyczną. Takie postępowanie jest więc według prawidłowej racji (kata ton orthon logon).
Bibliografia
Aristoteles Graece, ex rec. I. Bekkeri, vol. 1–2, Berolini 1831; wydanie drugie, poprawione: Aristoteles Graece, ed. O. Gigon, Berolini 1960.
Aristoteles latine interpretibus variis, ed. Academia Regia Borussica, Berolini 1831.
Arystoteles, Etyka nikomachejska, przekł. D. Gromska, Warszawa 1982.
Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 7: Słownik terminów Arystotelesowych, ułożył K. Narecki, Warszawa 1994.
Arystoteles, Etyka wielka. Etyka eudemejska, przekł. W. Wróblewski, Warszawa 1977.
Belfiore E., Aristotle’s concept of praxis in the „Poetics”, „The Classical Journal” 79 (Dec., 1983 – Jan., 1984) no. 2, s. 110–124.
Burnet J., On the meaning of LOGOS in Aristotle’s „Ethics”, „The Classical Review” 28 (1914) no. 1, s. 6–7.
Chamberlain Ch., The Meaning of Prohairesis in Aristotle’s Ethics, „Transactons of the American Philological Association” 114 (1984), s. 147–157.
Charles D., Aristotle’s Philosophy of Action, London 1984.
Diels H., Kranz W., Die Fragmente der Vorsokratiker, vol. 2, Weidmann 1989.
Gottlieb P., Aristotle on Dividing the Soul and Uniting the Virtues, „Phronesis” 39 (1994) no. 3, s. 275–290.
Heinaman R., The „Eudemian Ethics” on Knowledge and Voluntary Action, „Phronesis” 31 (1986) no. 2, s. 128–124.
Kenny A. J. P., Aristotle’s Theory of the Will, New Haven 1979.
Rabinoff E., Perception in Aristotle’s Ethics, Northwestern University Press 2018.
Smith A. D., Character and Intellect in Aristotle’s Ethics, „Phronesis” 41 (1996) no. 1, s. 56–74.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
