O anonimowym XVII-wiecznym hymnie do Matki Bożej i jego przekładzie. Inspiracje, loci theologici, poetyka, funkcja przekazu
DOI:
https://doi.org/10.15633/ps.26406Słowa kluczowe:
poezja maryjna, hymn liturgiczny, polski barok, średniowieczeAbstrakt
Artykuł prezentuje nieznany hymn maryjny, stworzony w XVII wieku. Utwór został najpewniej napisany po łacinie i przetłumaczony na język polski. W tekście przeprowadzono filologiczną eksplikację utworu, w której zostały uwzględnione konteksty teologiczne i kulturowe. Zwrócono uwagę na świadomy zabieg średniowiecznej stylizacji hymnu. Skoncentrowano się także na wyjaśnieniu funkcji środków obrazowania poetyckiego służących opisaniu postaci Maryi i Jej roli w historii zbawienia. Wskazano inspiracje autora, jego dialog z tradycją i intertekstualne odniesienia hymnu.
Bibliografia
Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie apokryficzne, cz. 1: Fragmenty, narodziny i dzieciństwo Maryi i Jezusa, red. M. Starowieyski, Kraków 2003.
Błoński J., Mikołaj Sęp Szarzyński a początki polskiego baroku, Kraków 1996.
Beati Alberti Magni, Enarrationes in Evangelium Matthaei (I–X), in: Beati Alberti Magni, Opera omnia: ex editione lugdunensi religiose castigate, volumen vicesimum, cura ac labore A. Borgnet, Parisiis 1890. Gierowski A., Historia Polski 1505–1764,Warszawa 1982.
Gładysz B., Liturgiczne znaczenie hymnów brewiarzowych, Poznań 1936. Grochowski S., Poezje, t. 2, Kraków 1859.
Hanusz J., O książce do nabożeństwa króla Zygmunta I w rękopisie mona- chijskim, „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Filologiczny” 11 (1884), s. 45–82.
Hymn o Najświętszej Maryi Pannie, Ossolineum, sygn. XVII-18.743, https:// www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=9065.
Hymny kościelne, przeł. ks. T. Karyłowski, oprac. M. Korolko, S. Windakie- wicz, T. Karyłowski, Warszawa 1978.
Kopeć J., Godzinki, w: Encyklopedia katolicka, t. 5, red. L. Bieńkowski, P. Hemperek i in., Lublin 1989, kol. 1239.
Lichański J. Z., Metafora w polskiej poezji wczesnobarokowej, w: Wśród zagadnień polskiej literatury barokowej, cz. 1, red. Z. J. Nowak, Katowice 1980, s. 128–139.
Mazurkiewicz R., Z dawnej literatury maryjnej. Zarysy i zbliżenia, Kraków 2011.
Mazurkiewicz R., Polskie średniowieczne pieśni maryjne. Studia filologiczne, Kraków 2002.
Muza łacińska. Antologia poezji wczesnochrześcijańskiej i średniowiecznej, oprac. M. Starowieyski, Wrocław 2007.
Nieznanowski S., Początki baroku w poezji polskiej, w: Studia z dawnej li- teratury czeskiej, słowackiej i polskiej, Warszawa–Praga 1963, s. 130–148.
Nowak-Dłużewski J., Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Dwaj młodsi Wazowie, Warszawa 1972.
Officia de Beata Maria Virgine Książnica Cieszyńska, sygn. SZ DD I 28. Opec B., Żywot Pana Jezu Krysta, oprac. W. Wydra, R. Wójcik, wstęp ikonograficzny K. Krzak-Weiss, Poznań 2014.
Peregryn z Opola, Kazania „de tempore” i „de sanctis”, red. J. Wolny, przeł. J. Mrukówna, Kraków 2001.
Pia Dictamina: Reimgebete und Leselieder des Mittelalters, aus Handschri- ften und Wiegendrucken, Hrsg. G. M. Dreves, Leipzig 1889 (Analecta Hymnica Medii Aevi, 32).
Piotr Chryzolog, Homilia na Zwiastowanie Najświętszej Panny, w: Ojcowie Kościoła łacińscy: Teksty o Matce Bożej, przeł. W. Eborowicz, W. Kania, Niepokalanów 1981, s. 131 (Beatam Me Dicent, 2).
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków ory- ginalnych, opracował zespół biblistów polskich z inicjatywy Benedykty- nów Tynieckich, red. A. Jankowski i in., tłum. W. Borowski i in., Poznań 1980.
Salij J., Biblijny symbol bólu rodzenia, „W drodze” (1979) nr 7, s. 51–56.
Sequentiae ineditae. Liturgische Prosen des Mittelalters, aus Handschriften und Wiegendrucken, Hrsg. G. M. Dreves, Leipzig 1890 (Analecta Hym- nica Medii Aevi, 8).
Starowolski Sz., Lament utrapionej Matki, Korony Polskiej, Kraków 1794.
Szymański B., Wizerunek Matki Boskiej w poezji polskiej wczesnego baroku, w: Religijność literatury polskiego baroku, red. Cz. Hernas, M. Hanusiewicz, Lublin 1995, s. 27–72.
Średniowieczna pieśń religijna polska, oprac. M. Korolko, Wrocław 1980.
The Liturgical Poetry of Adam of St. Victor. From the Text of Gautier, transl. D. S. Wrangham, t. 2, London 1881.
Z głębokości… Antologia polskiej modlitwy poetyckiej, oprac. A. Podsiad, A. Jastrzębski, Warszawa 1966.
Zimorowic J. B., Sielanki nowe ruskie, oprac. L. Szczerbicka-Ślęk, Wrocław 1999.
Żurowska-Górecka W., Nieznana pieśń staropolska, „Język Polski” 38 (1958) nr 5, s. 369–376.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
