Kościół na kontynencie cyfrowym – duszpasterstwo w sieci
DOI:
https://doi.org/10.15633/ps.28408Słowa kluczowe:
Kościół, media, duszpasterstwoAbstrakt
Rozwój nowych mediów ma istotny wpływ na życie współczesnego człowieka, co sprawia, że stają się one przedmiotem zainteresowania wielu dyscyplin naukowych, w tym także teologii oraz duszpasterstwa. Dynamiczny rozwój mediów, który odsłania ich coraz to nowe możliwości, a także doświadczenia związane z pandemią COVID-19 sprawiają, że warto podejmować kwestię dotyczącą możliwości ich wykorzystania w posłudze zbawczej Kościoła. Artykuł jest próbą ukazania najważniejszych elementów duszpasterstwa Kościoła w kontekście nowych mediów. W tym celu najpierw ukazano charakterystykę nowych mediów, zwracając uwagę na te cechy, które wydają się ważne z punktu widzenia duszpasterstwa. Następnie podjęto próbę ustalenia niektórych trudności i dylematów, które warto mieć na uwadze, podejmując wysiłek duszpasterski na tym rozległym i niełatwym areopagu współczesności. Na koniec zostały zaprezentowane niektóre perspektywy na przyszłość, które mogą być istotne w duszpasterskich działaniach Kościoła. Główną metodą, jaką wykorzystano w artykule była analiza, przede wszystkim nauczania ostatnich papieży w zakresie możliwości wykorzystania mediów w duszpasterstwie oraz literatury podejmującej wspomnianą problematykę. Ponadto zastosowano także metodę syntezy, porównawczą i interpretacyjną, zwłaszcza w procesie formułowania wniosków dotyczących przyszłych możliwości wykorzystania przez Kościół współczesnych mediów. Głównym wnioskiem, jaki nasuwa się po przeprowadzonej analizie, to przekonacie, że nowe media stanowią dla Kościoła ważne narzędzie w dziedzinie ewangelizacji, przekazywania wartości chrześcijańskich, budowania dialogu i komunikacji międzyludzkiej. Nowe media tworzą także przestrzeć debaty i poszukiwania odpowiedzi na palące pytania, zwłaszcza istotne dla osób poszukujących, oddalonych od Boga i Kościoła.
Bibliografia
Adamski A., Kwasik K., Środki społecznego przekazu: narzędzie głoszenia Ewangelii czy teren misyjny? O wizji mediów według papieża Franciszka, w: Duszpasterstwo w świetle nauczania papieża Franciszka, red. D. Lipiec, Lublin 2015, s. 145–161.
Bendyk E., Sieciaki, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/278207,1,sieciaki.read (09.05.23).
Benedykt XVI, Nowe technologie mogą pomagać w krzewieniu poszanowania godności i wartości osoby ludzkiej. Przemówienie do uczestników sesji plenarnej Papieskiej Rady ds. Środków Społecznego Przekazu, Rzym, 29.10.2009, http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/massmedia_28022011.html (02.05.23).
Benedykt XVI, Orędzie na 43. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu. Nowe technologie, nowe relacje. Trzeba rozpowszechniać kulturę szacunku, dialogu i przyjaźni, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/massmedia2009_24012009.html (02.05.23).
Benedykt XVI, Orędzie na 44. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu. Kapłan i duszpasterstwo w świecie cyfrowym: nowe media w służbie Słowa, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/massmedia2010_24012010 (02.05.23).
Benedykt XVI, Orędzie na 45. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu. Prawda, przepowiadanie i autentyczność życia w erze cyfrowej, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/massmedia_24012011.html (02.05.23).
Benedykt XVI, Orędzie na 47. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu. Serwisy społecznościowe: portale prawdy i wiary; nowe przestrzenie ewangelizacji, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/massmedia-or_24012013 (02.05.23).
Bilicka B., Chrześcijański styl obecności na cyfrowym kontynencie w orędziach Benedykta XVI, „Forum Teologiczne” 16 (2015), s. 139–151.
Broda D., Preewangelizacja odpowiedzią na współczesne wyzwania kulturowe. Studium katechetyczne, Lublin 2020, http://hdl.handle.net/20.500.12153/1243 (09.05.23).
Burns J., Owocna posługa wśród młodzieży. Czyli jak towarzyszyć młodym?, Gubin 2017.
Chmielewski M., Kultura medialna jako wyzwanie dla komunikacji wiary w świetle orędzi Benedykta XVI na Światowe Dni Środków Społecznego Przekazu, „Biuletyn Edukacji Medialnej” (2016) nr 1, s. 156–178.
Chmielewski M., Nowak M., Stanisz P., Szulich-Kałuża J., Wadowski D., Komunikacja Kościoła katolickiego w Polsce w okresie pandemii Covid-19. Raport z badań interdyscyplinarnych, Kraków 2022.
Czerski P., Manifest dzieci sieci, https://dziennikbaltycki.pl/pisarz-piotr-czerski-my-dzieci-sieci/ar/506821 (08.05.23).
Drożdż M., Media przestrzenią dialogu z człowiekiem. Inspiracje soborowe w myśli Jana Pawła II, w: Inter mirifica: dziedzictwo i perspektywy. Tom jubileuszowy w 50. rocznicę ogłoszenia soborowego Dekretu o środkach społecznego przekazywania myśli, red. A. Baczyński, M. Drożdż, M. Legan, Kraków 2013, s. 81–109.
Duszpasterstwo w epoce pandemii — trudny egzamin, ale zdany…, https://www.ekai.pl/duszpasterstwo-w-epoce-pandemii-trudny-egzamin-ale-zdany/ (09.05.23).
Dykasteria ds. Komunikacji, Ku pełnej obecności. Duszpasterska refleksja nad zaangażowaniem w media społecznościowe, 20.05.2023, https://www.vatican.va/roman_curia/dpc/documents/20230528_dpc-verso-piena-presenza_it.html (06.06.2024).
Fiałkowski M., Papieża Franciszka inspiracje dla duszpasterstwa młodzieży, „Polonia Sacra” 20 (2016) nr 4, s. 87–99, https://doi.org/10.15633/ps.1928.
Fiałkowski M., Sadlak R., Młodzi w Kościele. Inspiracje dla duszpasterstwa młodzieży w świetle posynodalnej adhortacji „Christus vivit”, Opole 2021.
Flader M. P., Formacja chrześcijańska młodzieży w mediach społecznościowych. Studium teologiczno-pastoralne na podstawie badań maturzystów w archidiecezji przemyskiej, Toruń 2022.
Flader M., Inkulturacja wiary w „cyfrowy kontynent”, „Teologia i Człowiek” 47 (2019) nr 3, s. 129–144, https://doi.org/10.12775/TiCz.2019.033.
Franciszek, Encyklika „Fratelli tutti” o braterstwie i przyjaźni społecznej, https://www.vatican.va/content/francesco/pl/encyclicals/documents/papa-francesco_20201003_enciclica-fratelli-tutti.html (23.05.23).
Franciszek, Encyklika Laudato si’.
Franciszek, Orędzie na 48. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu. Przekaz w służbie autentycznej kultury spotkania, https://www.vatican.va/content/francesco/pl/messages/communications/documents/papa-francesco_20140124_messaggio-comunicazioni-sociali.html (02.05.23).
Franciszek, Orędzie na 53. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu. Wszyscy tworzymy jedno” (Ef 4,25). Od wirtualnych wspólnot społecznościowych do wspólnot ludzkich, https://www.vatican.va/content/francesco/pl/messages/communications/documents/papa-francesco_20190124_messaggio-comunicazioni-sociali.html (26.04.23).
Franciszek, Orędzie na 57. Światowy dzień środków społecznego przekazu. Mówić z sercem. „Prawdziwie w miłości” (Ef 4, 15), https://www.vatican.va/content/francesco/pl/messages/communications/documents/20230124-messaggio-comunicazioni-sociali.html#_ftn4 (02.05.23).
Franciszek, Posynodalna adhortacja apostolska: „Christus vivit”. Do młodych i całego Ludu Bożego, 25.03.2019, Kraków 2019.
Gheddo P., Głoszenie Ewangelii w epoce środków masowego przekazu, „Communio” 15 (1995) nr 6, s. 96–109.
Giemza B., Rola (multi)mediów w życiu Kościoła w czasie epidemii, w: Duszpasterstwo w czasie pandemii. Zeszyt specjalny do programu duszpasterskiego Kościoła katolickiego w Polsce na rok 2020/2021, https://duszpasterstwo.episkopat.pl/programy (09.05.23).
Gronowski D., Po co Kościołowi komunikacja społeczna?, w: Kościół i media w perspektywie komunikacyjno-pastoralnej, red. K. Łuszczek, Szczecin 2008, s. 13–35.
Gwiazda-Rzepecka B., Listening to Authority — Social Media Analysis, w: Obedience and Authority. Obbedienza et Autorità, red. A. Gieniusz, T. Grabińska, A. Hennel-Brzozowska, M. Lenart, Kraków 2018, s. 193–207.
Hajduk R., Preewangelizacja i współczesne możliwości jej urzeczywistnienia, „Forum Teologiczne” 16 (2015), s. 165–178.
„Instrumentum laboris” Synodu na temat młodzieży, https://episkopat.pl/instrumentum-laboris-synodu-nt-mlodziezy/ (26.04.23).
Jan Paweł II, Encyklika „Redemptoris misio” o stałej aktualności posłania misyjnego, 7.12.1990, w: Encykliki Ojca Świętego Jana Pawła II, t. 1, red. S. Małysiak, Kraków 1996, s. 379–460.
Jastrzębski J., Wielki teolog i jego rozumienie komunikacji, w: Komunikacja społeczna według Benedykta XVI, red. M. Laskowska, K. Marcyński, Kraków 2016, s. 13–24.
Kamiński R., Działalność zbawcza Kościoła w teorii i praktyce pastoralnej, Lublin 2007.
Kindziuk M., Problemy użycia języka religijnego we współczesnych mediach, „Roczniki Nauk Społecznych” 12 (2020) nr 2, s. 67–83, https://doi.org/10.18290/rns20482-4.
Kopiczko A., Cyfrowi tubylcy wyzwaniem współczesnej katechezy, „Studia Ełckie” 20 (2018) nr 4, s. 467–481.
Kunert K. Możliwość recepcji języka religijnego w komunikacji masowej, „Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne” 8 (2009) nr 2, s. 99–105.
Laskowska M., Nowe media w służbie człowieka. Zarys problematyki w kontekście etyki i aksjologii mediów, „Teologia Praktyczna” 13 (2012), s. 123–137, https://doi.org/10.14746/tp.2012.13.09.
Levinson P., Nowe nowe media, Kraków 2010.
Lewek A., Podstawy edukacji medialnej i dziennikarskiej, Warszawa 2003.
Madryas W., Znaczenie nowych nowych mediów w procesie zarządzania informacją, „Zeszyty Prasoznawcze” 58 (2015) nr 1, s. 102–113.
Manovich J., Język nowych mediów, Warszawa 2006.
Martini C. M., Rozmowa z moim telewizorem, Kraków 1998.
Martini C. M., Stąpanie po jedwabiu. Proces komunikacji w działalności duszpasterskiej, Kraków 1996.
McQuail D., Teoria komunikowania masowego, Warszawa 2004.
Papieska Rada ds. Środków Społecznego Przekazu, Etyka w Internecie, 28.02.2002, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/rady_pontyfikalne/r_komunik_spol/internet_etyka_22022002.html (09.05.23).
Papieska Rada ds. Środków Społecznego Przekazu, Kościół a Internet, 22.02.2002, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/rady_pontyfikalne/r_komunik_spol/kosciol_internet_22022002.html (09.05.23).
Papieska Rada ds. Środków Społecznego Przekazu, Kościół a Internet, 22.02.2002, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/rady_pontyfikalne/r_komunik_spol/kosciol_internet_22022002.html (09.05.23).
Pawlina K., Młodzież a chrześcijański system wartości, w: Młodzież i jej świat: Kościół i Ojczyzna, red. R. F. Sadowski, Warszawa 2020, s. 9–18.
Piórkowski D., Wstęp, w: Idźcie, zróbcie raban. Jak młodzi w Polsce rozumieją wezwanie Franciszka?, Kraków 2013, http://www.opoka.org.pl/biblioteka/Z/ZD/wam_2013_raban_00.html (09.05.2023).
Prensky M., Digital Natives, Digital Immigrants, http://www.marcprensky.com/writing/Prensky%20-%20Digital%20Natives,%20Digital%20Immigrants%20-%20Part1.pdf (02.05.23).
Prof. Kawecki: Kościół musi być dzisiaj dwujęzyczny, https://www.ekai.pl/prof-kawecki-kosciol-musi-byc-dzisiaj-dwujezyczny/ (23.05.2023).
Przybysz M., Kościół w social media. Komunikacja instytucji eklezjalnych w mediach społecznościowych w perspektywie medioznawczej i teologicznej, „Kultura — Media — Teologia” (2018) nr 35, s. 140–166, https://doi.org/10.21697/kmt.35.9.
Przygoda W., Preewangelizacja — ekstrawagancja czy pastoralna konieczność?, w: Peryferie wiary wyzwaniem dla Kościoła, red. W. Przygoda, M. Fiałkowski, Lublin 2015, s. 17–40.
Robak M., Duszpasterstwo w kulturze Internetu, w: Media w duszpasterstwie, red. M. Przybysz, T. Wielebski, Warszawa 2014, s. 281–295.
Sawa P., Wyzwania dla Kościoła w Polsce. Teologiczno-pastoralna refleksja w kontekście pandemii, „Studia Pastoralne” (2020) nr 16, s. 15–35.
Seweryniak H., Teologie na „progu domu”, „Kultura — Media — Teologia” (2010) nr 1, s. 9–22.
Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, 7.12.1965.
Szczepaniak M., Nowe media po pandemii w świetle nauczania Franciszka, „Poznańskie Studia Teologiczne” 42 (2022), s. 169–184, https://doi.org/10.14746/pst.2022.42.10.
Szpunar M., Czym są nowe media — próba konceptualizacji, „Studia Medioznawcze” (2008) nr 4, s. 31–40.
Święs K., Uwarunkowania duszpasterstwa parafialnego w Polsce na początku XXI wieku, „Teologia i Człowiek” 47 (2019) nr 3, s. 73–90, https://doi.org/10.12775/TiCz.2019.030.
Wołkiewicz A., Testament Cyfrowego Imigranta — Benedykt XVI do mieszkańców cyfrowego świata, s. 7, https://ktime.up.krakow.pl/symp2013/referaty_2013_10/wolkiewicz.pdf (02.05.2023).
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Marek Fiałkowski

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.