Cywilnoprawna odpowiedzialność przełożonego kościelnego za działania podwładnego w świetle prawa polskiego
DOI:
https://doi.org/10.15633/acan.21105Parole chiave:
Kościół katolicki, delikt, zadośćuczynienie, odpowiedzialność cywilna, wspólnota religijna, duchownyAbstract
Prawo polskie przewiduje szereg potencjalnych podstaw odpowiedzialności cywilnej przełożonego kościelnego za czyny podwładnego, w przypadku deliktów są to art. 429 i 430 k.c. Przepisy te przewidują w szczególności konieczność wyrządzenia szkody przy wykonywaniu powierzonej czynności. Wykładnia tych przepisów prowadzi do wniosku o braku podstaw do przyjęcia generalnej zasady odpowiedzialności przełożonego kościelnego (wyznaniowej osoby prawnej) za działania podwładnego (duchownego). Odpowiedzialność na gruncie tych przepisów jest możliwa wyłącznie w razie spełnienia przesłanek odpowiedzialności, w szczególności zaistnienia związku funkcjonalnego pomiędzy powierzoną czynnością a wyrządzoną szkodą, a które to przesłanki powinny być interpretowane zawężająco. Brak podstaw do odejścia od ugruntowanej linii orzeczniczej, która z uwagi zasady odpowiedzialności przewidzianej w art. 430 k.c., wyłącza jego zastosowanie w przypadku wyrządzenia szkody jedynie przy okazji wykonywania powierzonych zadań.
Riferimenti bibliografici
Adamczewski W., Trzeciak B., Konkordat polski – po ratyfikacji, „Palestra” 1998 nr 7–8, s. 74–80.
Borecki P., Odpowiedzialność kościelnych osób prawnych za czyny pedofilskie duchownego. Uwagi do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2020 r., II CSK 124/19, „Przegląd Sądowy” 2020 nr 11–12, s. 7–20, https://doi.org/10.14746/spp.2020.3.31.2.
Czachórski W., Czyny niedozwolone, w: System prawa cywilnego, t. 3, cz. 1: Prawo zobowiązań. Część ogólna, red. nacz. W. Czachórski, red. tomu Z. Radwański, Wrocław 1981, s. 517–713.
Dąbrowa J., Odpowiedzialność deliktowa osoby prawnej za winę własną i cudzą, „Studia Cywilistyczne” 1970 nr 16, s. 3–50.
Długoszewska-Kruk I., Komentarz do art. 429 k.c., w: Kodeks cywilny: komentarz, red. M. Załucki, Warszawa 2019, s. 998–1000.
Długoszewska-Kruk I., Komentarz do art. 430 k.c., w: Kodeks cywilny: komentarz, red. M. Załucki, Warszawa 2019, s. 1000–1001.
Dubis W., Komentarz do art. 429 k.c., w: Kodeks cywilny. Komentarz, red. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2019, s. 942–943.
Dubis W., Komentarz do art. 430 k.c., w: Kodeks cywilny. Komentarz, red. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2019, s. 943–944.
Głowacka A., Odpowiedzialność osób prawnych Kościoła katolickiego za czyny niedozwolone, w: Varia II, Wrocław 2015, s. 137–156 (Acta Erasmiana, 9).
Kodeks prawa kanonicznego promulgowany przez papieża Jana Pawła II w dniu 25 stycznia 1983 roku. Stan prawny na dzień 18 maja 2022 r. Zaktualizowany przekład na język polski, zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu Polski, Poznań 2022.
Kondek J. M., W sprawie wykładni pojęcia „przy wykonywaniu czynności” na gruncie art. 430 k.c., „Forum Prawnicze” 2019 nr 1, s. 17–37, https://doi.org/10.32082/fp.v1i51.174.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. Nr 78, poz. 403 z późn. zm.
Kotowski A., Z problematyki metody interpretacji językowo-logicznej – uwagi na gruncie dekodowania znaczenia prawno-karnego, „Prokuratura i Prawo” 2015 nr 6, s. 101–135.
Krukowski J., Autonomia i niezależność Kościoła i wspólnoty politycznej, „Kościół i Prawo” 1985 nr 4, s. 51–77.
Krukowski J., Kościół i państwo. Podstawy relacji prawnych, Lublin 1993.
Kubiak R., Przypadki odpowiedzialności cywilnej opartej na zasadach ryzyka, „Studia i Materiały Wyższej Szkoły Marketingu i Biznesu w Łodzi” 2002 nr 9, s. 113–135.
Łętowska E., Odpowiedzialność „za” księży – dyskusja ciągle niezakończona, w: Czynić postęp w prawie. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Birucie Lewaszkiewicz-Petrykowskiej, red. M. Pyziak-Szafnicka, W. J. Katner, Łódź 2017, s. 295–310.
Łętowska E., Odpowiedzialność Kościoła za szkody wyrządzone przez księży, „Państwo i Prawo” 2015 nr 3, s. 6–20.
Machnikowski P., Odpowiedzialność za wykonawcę powierzonej czynności, w: System prawa prywatnego, red. Z. Radwański, A. Olejniczak, t. 6: Prawo zobowiązań – część ogólna, Warszawa 2018, s. 468–487.
Michowicz P., Pozakanoniczna odpowiedzialność wyższego przełożonego zakonnego, Kraków 2019.
Nesterowicz M., Odpowiedzialność cywilna Kościoła katolickiego za molestowanie małoletnich przez księży (prawo USA i prawo polskie), „Przegląd Sądowy” 2014 nr 1, s. 7–18.
(Nie)odpowiedzialność cywilnoprawna kościelnych osób prawnych za czyny niedozwolone popełnione przez osoby duchowne, red. P. Sobczyk, Warszawa 2022.
New commentary on the Code of Canon Law, eds. J. P. Beal, J. A. Coriden, T. J. Green, Mahwah 2000.
Opałek K., Wróblewski J., Zagadnienia teorii prawa, Warszawa 1969.
Popiołek W., Komentarz do art. 471 k.c., w: Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, t. 1, Warszawa 2002, s. 40n.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. – Kodeks zobowiązań, Dz. U. Nr 82, poz. 598 z późn. zm.
Safjan M., Komentarz do art. 429 k.c., w: Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, t. 1, Warszawa 2018, s. 1504–1506.
Safjan M., Komentarz do art. 430 k.c., w: Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, t. 1, Warszawa 2018, s. 1506–1508.
Sieczych A., Odpowiedzialność odszkodowawcza związków wyznaniowych za przestępstwa seksualne popełnione przez duchownych w USA i w Polsce (casus Kościoła katolickiego), „Państwo i Prawo” 2017 nr 1, s. 65–77.
Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 2, Warszawa 1979.
Stelmach J., Kodeks argumentacyjny dla prawników, Kraków 2003.
Strzała M., Oświadczenie woli wyznaniowej osoby prawnej, Kraków 2019, https://doi.org/10.12797/ISBN.9788381381055.
Świto L., Odpowiedzialność diecezji i parafii za delikty popełnione przez duchownego wobec małoletniego. Glosa krytyczna do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2022 roku (I CSKP 466/22), „Studia z Prawa Wyznaniowego” 27 (2024), s. 347–360, https://doi.org/10.31743/spw.16616.
Uruszczak W., Recepcja prawa kanonicznego w obowiązującym prawie polskim, „Annales Canonici” 2007 nr 3, s. 5–20.
Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1153.
Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 1347.
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 1740 z późn. zm.
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz. U. Nr 9, poz. 59.
Wałachowska M., Komentarz do art. 429 k.c., w: Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Habdas, M. Fras, t. 3, Warszawa 2018, s. 473–476.
Wałachowska M., Komentarz do art. 430 k.c. w: Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Habdas, M. Fras, t. 3, Warszawa 2018, s. 476–485.
Wilk A., Odpowiedzialność kościelnych osób prawnych za szkody wyrządzone wskutek przestępstw seksualnych popełnionych przez duchownych. Glosa do wyroku SN z dnia 31 marca 2020 r., II CSK 124/19, OSP 2020 nr 10, poz. 79.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 4 grudnia 2008 r., I ACa 388/08, LEX nr 1488573.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 października 2012 r., V ACa 436/12, LEX nr 1236645.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 2 października 2018 r., I ACa 539/18, LEX nr 2593664.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 27 września 2018 r., I ACa 236/18.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 1999 r., II CKN 324/98.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 1960 r., 1 CR 929/59, OSN 1961, nr 3, poz. 69.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2004 r., II CK 300/04, OSP 2006, z. 6, poz. 20.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2020 r., II CSK 124/19, OSNC 2021, nr 1, poz. 4.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1977 r., I CR 444/77.
Zelek M., Komentarz do art. 429 k.c., w: Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Gutowski, t. 3, Warszawa 2019, s. 700–708.
Zelek M., Komentarz do art. 430 k.c., w: Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Gutowski, t. 3, Warszawa 2019, s. 708–715.
Dowloads
Pubblicato
Fascicolo
Sezione
Licenza
Copyright (c) 2025 Marek Strzała
Questo volume è pubblicato con la licenza Creative Commons Attribuzione 4.0 Internazionale.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
