Zmierzch mistrzów i brzask bożyszcz. Ojca Bocheńskiego teoria autorytetu

Autor

  • Paweł Okołowski Uniwersytet Warszawski

DOI:

https://doi.org/10.15633/lie.3938

Słowa kluczowe:

Józef Maria Bocheński, autorytet, Arystoteles, miłość wzajemna, bratnia dusza, technologia

Abstrakt

Zjawisko autorytetu należy do zjawisk najważniejszych w życiu społecznym, a jego pojęcie do najtrudniejszych w teoretycznym ujęciu. Na tle obszernej literatury przedmiotu wyróżnia się niezrównana rozprawa ojca Jana Marii Bocheńskiego Co to jest autorytet? z roku 1974. Autor daje w niej 88 tez z metafizyki człowieka, charakteryzujących autorytet.
Teza główna głosi, że „każdy autorytet jest autorytetem epistemicznym albo deontycznym”. Teza ta jest wątpliwa, lecz wywody Bocheńskiego niezwykle jasne – stwarzające w ogóle możliwość budowania teorii autorytetu. Autor niniejszego artykułu twierdzi, że zasadniczy podział autorytetów dzieli je na osobowe i instytucjonalne, te pierwsze zaś rozpadają się na bratnie i sekciarskie. Bratni autorytet osobowy to „miłość wzajemna do osoby, między nierównymi” – kategoria podstawowa, wyróżniona przez Arystotelesa. Jest on zawsze epistemiczno-deontyczny. Jako wzorzec zachowań silnie jest obecny także w Chinach czy Indiach. Bocheński go nie docenił.
We współczesnym świecie Zachodu ma miejsce „upadek autorytetów” czy, inaczej mówiąc, „dominują autorytety fałszywe”. Oznacza to, że brakuje autorytetów bratnich, czyli mistrzów, a plenią się autorytety sekciarskie oraz związki typu idol-fan (kwitną „bożyszcza”). Upadek autorytetu jest skutkiem rozwoju technologii, która zasadniczo odmieniła warunki ludzkiego życia, utrudniając rozpoznawanie bratnich dusz.

Biogram autora

  • Paweł Okołowski - Uniwersytet Warszawski
    Paweł Okołowski (ur. 1963) – dr hab., adiunkt w Zakładzie Filozofii Religii Wydziału Filozofii UW; uczeń profesorów Bogusława Wolniewicza i Zbigniewa Musiała. W filozofii racjonalista i augustynista; zajmuje się głównie problematyką aksjologiczną i antropologiczną, także systemami Lema i Wolniewicza. Opublikował ponad sto artykułów i recenzji oraz trzy książki – Materia i wartości. Neolukrecjanizm Stanisława Lema (2010), Między Elzenbergiem a Bierdiajewem. Studium aksjologiczno-antropologiczne (2012) oraz Filozofia i los. Szkice tychiczne (2015).

Bibliografia

Aforyzmy chińskie, tł. M. J. Künstler, Warszawa 1977.

Arystoteles, Etyka nikomachejska, tł. D. Gromska, Warszawa 1996.

Bocheński J. M., Co to jest autorytet?, w: J. M. Bocheński, Logika i filozofia. Wybór pism, Warszawa 1993, s. 187– 324.

Bocheński J. M., Sto zabobonów. Krótki filozoficzny słownik zabobonów, Kraków 1994.

Clements J., Konfucjusz, tł. A. Mazurska, Warszawa 2007.

Dostojewski F., Bracia Karamazow, przeł. A. Wat, Warszawa 1984.

Fleck L., Psychosocjologia poznania naukowego, Lublin 2006.

Tasak A., Autorytet władzy – władza autorytetu. Autorytety w polskiej przestrzeni publicznej, „Annales Universitatis Paedagogicae Crakoviensis. Studia Politologica” 15 (2015), s. 193–204.

Tuziak B., Autorytet jako zjawisko społeczne. Wymiar lokalny, „Studia Socjologiczne” 197 (2010) nr 2, s. 53–88.

Weber M., Szkice z socjologii religii, tł. J. Prokopiuk i H. Wandowski, Warszawa 1984.

Wolniewicz B., Filozofia Suszki, w: B. Wolniewicz, Filozofia i wartości, III, Warszawa 2003, s. 63–72.

Wolniewicz B., Wstęp do filozofii. Wykład dla studentów I roku Instytutu Filozofii UW w roku akad. 1985/86 (spisał Paweł Okołowski), „Edukacja Filozoficzna” 64 (2017), s. 161–219.

Pobrania

Opublikowane

2021-06-30

Numer

Dział

Artykuły

Podobne artykuły

11-20 z 66

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.