Cykliczny i linearny obraz dziejów w historiozofii XX wieku na podstawie myśli Oswalda Spenglera i Francisa Fukuyamy
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.4172Słowa kluczowe:
filozofia dziejów, historiozofia, linearność, cykliczność, kulturaAbstrakt
W niniejszym artykule zaprezentowane zostały dwa modele historiozoficzne, obecne w filozofii dziejów XX wieku. Pierwszy, zakładający cykliczność dziejów, ukazany został na podstawie dzieła Oswalda Spenglera Zmierz Zachodu. Drugi z kolei, linearny, stanowił założenie filozofii dziejów zawartej w Końcu historii i Ostatnim człowieku Francisa Fukuyamy. W tym kontekście poruszone zostały kwestie postępu i regresu, nieodwracalności procesu historycznego oraz determinizmu dziejowego. W podsumowaniu autor zwraca uwagę na to, w jaki sposób wybór określonej koncepcji dziejów: linearnej lub cyklicznej, koresponduje z krytyką bądź afirmacją zastanego porządku społeczno-politycznego. Jednocześnie zostaje postawione pytanie o znaczenie pojęcia „kultury”, jako charakterystycznego dla historiozofii XX wieku podmiotu dziejów.
Bibliografia
Angehrn E., Filozofia dziejów, tłum. J. Marzęcki, Kęty 2007.
Czarnecki Z.J., Kryzys optymizmu historycznego: studium przewodnich idei, w: W kręgu pesymizmu historycznego, red. Z.J. Czarnecki, Lublin 1992, s. 5–41.
Czarnecki Z.J., Przyszłość i historia, Lublin 1981.
Czarnecki Z.J., Wartość i historia. Studia nad refleksją filozoficzną o ludzkim świecie, Lublin 1992.
Durkheim E., Elementarne formy życia religijnego, tłum. A. Zadrożyńska, Warszawa 1990.
Edelstein L., The Idea of Progress in Classical Antiquity, Baltimore 1967.
Eliade M., Mit wiecznego powrotu, tłum. K. Kocjan, Warszawa 1998.
Fukuyama F., Koniec historii, tłum. T. Bieroń, M. Wichrowski, Kraków 2009.
Fukuyama F., Koniec historii i ostatni człowiek, tłum. T. Bieroń, M. Wichrowski, Kraków 2017.
Geertz C., The Interpretation of Culture, New York 1973.
Jakubowski M.N., Historiozofia jako filozofia praktyczna. Hegel a polska filozofia czynu, Bydgoszcz 1991.
Koepke I., Francis Fukuyama i trzy dekady od „końca historii”, w: Filozofia przeszłości, filozofia przyszłości, red. J. Grygieńć, Toruń 2020, s. 41–71.
Kołakowski A., Spengler, Warszawa 1981.
Kroeber A.L., Kluckhohn C., Culture. A Critical Review of Concepts and Definitions, New York 1966.
Lloyd G.E.R., Czas w myśli greckiej, w: Czas w kulturze (207–261), red. A. Zajączkowski, Warszawa 1988, s. 207–261.
Nisbet R., History of The Idea of Progress, New York 1980.
Nisbet R., Social Change and History. Aspects of Western Theory of Development, New York 1969.
Sklair L., The Sociology of Progress, London 1970.
Spengler O., Der Untergang des Abendlandes, München 1922.
Spengler O., Zmierzch Zachodu, tłum. J. Marzęcki, Warszawa 2014.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:
1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
