Cykliczny i linearny obraz dziejów w historiozofii XX wieku na podstawie myśli Oswalda Spenglera i Francisa Fukuyamy
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.4172Słowa kluczowe:
filozofia dziejów, historiozofia, linearność, cykliczność, kulturaAbstrakt
W niniejszym artykule zaprezentowane zostały dwa modele historiozoficzne, obecne w filozofii dziejów XX wieku. Pierwszy, zakładający cykliczność dziejów, ukazany został na podstawie dzieła Oswalda Spenglera Zmierz Zachodu. Drugi z kolei, linearny, stanowił założenie filozofii dziejów zawartej w Końcu historii i Ostatnim człowieku Francisa Fukuyamy. W tym kontekście poruszone zostały kwestie postępu i regresu, nieodwracalności procesu historycznego oraz determinizmu dziejowego. W podsumowaniu autor zwraca uwagę na to, w jaki sposób wybór określonej koncepcji dziejów: linearnej lub cyklicznej, koresponduje z krytyką bądź afirmacją zastanego porządku społeczno-politycznego. Jednocześnie zostaje postawione pytanie o znaczenie pojęcia „kultury”, jako charakterystycznego dla historiozofii XX wieku podmiotu dziejów.
Bibliografia
Angehrn E., Filozofia dziejów, tłum. J. Marzęcki, Kęty 2007.
Czarnecki Z.J., Kryzys optymizmu historycznego: studium przewodnich idei, w: W kręgu pesymizmu historycznego, red. Z.J. Czarnecki, Lublin 1992, s. 5–41.
Czarnecki Z.J., Przyszłość i historia, Lublin 1981.
Czarnecki Z.J., Wartość i historia. Studia nad refleksją filozoficzną o ludzkim świecie, Lublin 1992.
Durkheim E., Elementarne formy życia religijnego, tłum. A. Zadrożyńska, Warszawa 1990.
Edelstein L., The Idea of Progress in Classical Antiquity, Baltimore 1967.
Eliade M., Mit wiecznego powrotu, tłum. K. Kocjan, Warszawa 1998.
Fukuyama F., Koniec historii, tłum. T. Bieroń, M. Wichrowski, Kraków 2009.
Fukuyama F., Koniec historii i ostatni człowiek, tłum. T. Bieroń, M. Wichrowski, Kraków 2017.
Geertz C., The Interpretation of Culture, New York 1973.
Jakubowski M.N., Historiozofia jako filozofia praktyczna. Hegel a polska filozofia czynu, Bydgoszcz 1991.
Koepke I., Francis Fukuyama i trzy dekady od „końca historii”, w: Filozofia przeszłości, filozofia przyszłości, red. J. Grygieńć, Toruń 2020, s. 41–71.
Kołakowski A., Spengler, Warszawa 1981.
Kroeber A.L., Kluckhohn C., Culture. A Critical Review of Concepts and Definitions, New York 1966.
Lloyd G.E.R., Czas w myśli greckiej, w: Czas w kulturze (207–261), red. A. Zajączkowski, Warszawa 1988, s. 207–261.
Nisbet R., History of The Idea of Progress, New York 1980.
Nisbet R., Social Change and History. Aspects of Western Theory of Development, New York 1969.
Sklair L., The Sociology of Progress, London 1970.
Spengler O., Der Untergang des Abendlandes, München 1922.
Spengler O., Zmierzch Zachodu, tłum. J. Marzęcki, Warszawa 2014.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
