Stosunek Empedoklesa do Parmenidesa

Abstrakt

Artykuł jest próbą wyjaśnienia, w jakim stopniu Empedokles mógł w swoich poglądach dotyczących natury rzeczywistości i jej porządku naśladować sposób myślenia Parmenidesa. Z analiz dotyczących założeń obu myślicieli wynika, że celem Parmenidesa było wykazanie jakie konsekwencje wynikają z przyjęcia jedynej drogi, że jest (ὡς ἔστιν). Empedokles natomiast podejmuje problem przechodzenia z jednego (ἐξ ἑνός) do wielości (πλέονα) i z wielości (ἐκ πλεόνων) do jednego (ἕν). W uzyskaniu jasnego ujęcia doznawanej rzeczywistości Empedokles stosował reguły wynikające z myślenia bycia ustalone przez Parmenidesa. Przyjmując ten sposób interpretacji została podjęta próba ponownej analizy tych aspektów teorii Empedoklesa, których treść jest uważana za nawiązującą do poglądów Parmenidesa. Pierwszym nawiązaniem Empedoklesa do Parmenidesa jest teoria przyjaźni (Φιλότης), która miałaby odpowiadać tezie Parmenidesa o Erosie jako początku (ἀρχήν) całości (τοῦ παντός). Natomiast obszar opanowany przez impuls Przyjaźni jest określany przez Empedoklesa jako Σφαῖρος. Zastosowanie terminu Σφαῖρος do obszaru wyznaczonego przez Przyjaźń, która jest równa długością i szerokością, może nawiązywać do tezy Parmenidesa opisującej granice będącego, które są podobne do pięknie zaokrąglonej kuli (σφαίρης) ze środka wszędzie równej. Ogólnie przyjmuje się również, że Empedokles akceptował twierdzenie Parmenidesa, że nic (οὐδέν) nie może powstać z niczego (ἐκ μηδενός), które w takiej formie jest jednak obecne tylko u Melissosa. Jest prawdopodobne, że Empedokles pisząc o niepowstałych elementach odnosi się do tez Parmenidesa dotyczących światła i nocy, zamieszczonych w ramach mowy dotyczącej zwodniczego porządku.