Symbol hermeneutyczny a symboliczność dzieła sztuki według Hansa-Georga Gadamera

Abstrakt

H.-G. Gadamer odróżnia symbol hermeneutyczny od symbolu religijnego (metafizycznego) i czysto konwencjonalnego. Symbol metafizyczny reprezentuje to, czym sam nie jest. Jego istotą jest zastępowanie i uobecnianie tego, co jest symbolizowane. Według Gadamera pomiędzy symbolem metafizycznym a symbolem w sensie hermeneutycznym (dziełem sztuki) występują zasadnicze różnice. Dzieło sztuki, jako przykład symbolu hermeneutycznego, przynosi przyrost bytu temu, co reprezentuje. Nie odsyła do czegoś symbolizowanego przez siebie, ale ujawnia to, co zawiera się w nim samym. Jest to zatem swoista transcendencja w immanencji. Ze względu na swoją istotę, którą jest autoprezentacja, charakteryzuje się niekończącą się grą odsłaniania i skrywania. Autoprezentacja stanowi o hermeneutycznej symboliczności każdego dzieła sztuki, jak również każdego bytu. To, co jest jawne w autoprezentacji dzieła sztuki (bytu), odsyła do tego, co jest w nim skryte.

Symboliczność dzieła sztuki (bytu) ma także wymiar syntaktyczny. W poznaniu żaden byt nie ma znaczenia pojedynczego, zawsze jest powiązany ze znaczeniem innych bytów. Występuje określony system wzajemnych powiązań. Szczególnie widoczne jest to w mowie, w której każde słowo jest zrozumiałe tylko w kontekście innych słów. W symbolu hermeneutycznym można wyróżnić również jego egzystencjalną funkcję. Dzieło sztuki wzywa do przemiany życia tego, kto się z nim spotkał, przez ukazanie prawdy o nim samym i o świecie, w którym przyszło mu żyć.