Symbol hermeneutyczny a symboliczność dzieła sztuki według Hansa-Georga Gadamera
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.795Słowa kluczowe:
dzieło sztuki, autoprezentacja, symbol hermeneutyczny, symbol religijnyAbstrakt
H.-G. Gadamer odróżnia symbol hermeneutyczny od symbolu religijnego (metafizycznego) i czysto konwencjonalnego. Symbol metafizyczny reprezentuje to, czym sam nie jest. Jego istotą jest zastępowanie i uobecnianie tego, co jest symbolizowane. Według Gadamera pomiędzy symbolem metafizycznym a symbolem w sensie hermeneutycznym (dziełem sztuki) występują zasadnicze różnice. Dzieło sztuki, jako przykład symbolu hermeneutycznego, przynosi przyrost bytu temu, co reprezentuje. Nie odsyła do czegoś symbolizowanego przez siebie, ale ujawnia to, co zawiera się w nim samym. Jest to zatem swoista transcendencja w immanencji. Ze względu na swoją istotę, którą jest autoprezentacja, charakteryzuje się niekończącą się grą odsłaniania i skrywania. Autoprezentacja stanowi o hermeneutycznej symboliczności każdego dzieła sztuki, jak również każdego bytu. To, co jest jawne w autoprezentacji dzieła sztuki (bytu), odsyła do tego, co jest w nim skryte.
Symboliczność dzieła sztuki (bytu) ma także wymiar syntaktyczny. W poznaniu żaden byt nie ma znaczenia pojedynczego, zawsze jest powiązany ze znaczeniem innych bytów. Występuje określony system wzajemnych powiązań. Szczególnie widoczne jest to w mowie, w której każde słowo jest zrozumiałe tylko w kontekście innych słów. W symbolu hermeneutycznym można wyróżnić również jego egzystencjalną funkcję. Dzieło sztuki wzywa do przemiany życia tego, kto się z nim spotkał, przez ukazanie prawdy o nim samym i o świecie, w którym przyszło mu żyć.
Bibliografia
Cassirer E., Wesen und Wirkung des Symbolbegriffs, Darmstadt 1983.
Chmielowski F., Sztuka, sens, hermeneutyka, Kraków 1993.
Dupré L., Inny wymiar, tłum. S. Lewandowska, Kraków 1991.
Durand G., Wyobraźnia symboliczna, tłum. C. Rowiński, Warszawa 1986.
Gadamer H.-G., Aktualność piękna. Sztuka jako gra, symbol i święto, tłum. K. Krzemieniowa, Warszawa 1993.
Gadamer H.-G., Ästhetische und religiöse Erfahrung, [w:] tenże, Gesammelte Werke. Ästhetik und Poetik I, t. 8, Tübingen 1993, s. 143–155.
Gadamer H.-G., Człowiek i język, tłum. K. Michalski, [w:] tenże, Słowo, rozum dzieje, tłum. M. Łukasiewicz i K. Michalski, Warszawa 2000, s. 52–62.
Gadamer H.-G., Estetyka i hermeneutyka, tłum. M. Łukasiewicz, [w:] tenże, Rozum, słowo, dzieje, tłum. M. Łukasiewicz i K. Michalski, Warszawa 2000, s. 132–141.
Gadamer H.-G., Prawda i metoda, tłum. B. Baran, Warszawa 2004.
Gadamer H.-G., Wiek filozofii. Rozmowy z Riccardem Dottorim, tłum. J. Wilk, Wrocław 2009.
Grondin J., Hans-Georg Gadamer. Biografia, tłum. J. Wilk, Wrocław 2007.
Heidegger M., Bycie i czas, tłum. B. Baran, Warszawa 1994.
Kant I., Krytyka władzy sądzenia, tłum. A. Landman, Warszawa 1986.
Platon, Uczta 192 E, [w:] tenże, Dialogi, tłum. W. Witwicki, t. 2, Kęty 1999, s. 29–89.
Przyłębski A., Symbol w Gadamerowskiej filozofii sztuki, [w:] Symbol a rzeczywistość, red. B. Andrzejewski, Poznań 1996, s. 117–131.
Ricoeur P., Egzystencja i hermeneutyka. Rozprawy o metodzie, tłum. E. Bieńkowska, Warszawa 1985.
Ricoeur P., Symbolika zła, tłum. S. Cichowicz i M. Ochab, Warszawa 1986.
Seils M., Symbol, [w:] Historisches Wörterbuch der Philosophie, red. J. Ritter i K. Gründer, t. 10, Basel 1998, s. 710–739.
Sołtysiak M., Istnienie dzieła sztuki a jego tożsamość hermeneutyczna według Hansa-Georga Gadamera, „Logos i Ethos” 2013 nr 2 (35), s. 7–25.
Stróżewski W., Symbol i rzeczywistość, [w:] tenże, Istnienie i sens, Kraków 1994, s. 438–464.
Symbol, [w:] Mały słownik terminów i pojęć filozoficznych, red. A. Podsiad i Z. Więckowski, Warszawa 1983, s. 377.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2015 Marek Sołtysiak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:
1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
