On a would – be dispute. The problem of human freedom in the works of Józef Tischner and Leszek Kołakowski
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.4031Keywords:
freedom, man, personality core, awareness, consciousness, agathological space of consciousness, good-doer, evil-doerAbstract
In the 1970s, a very interesting debate took place between Tischner and the Thomist philosophers. In the early 1980s, Tischner started a dispute with Marxism. According to the author of the article, there were many indications that at the end of the 1990s he would fight another intellectual war against liberalism, and in particular with its way of viewing human freedom. For many reasons, this dispute did not happen. The author of the article believes that Leszek Kołakowski could have been the main adversary in this dispute.
The majority of contemporary intellectuals would agree that freedom is fundamental to human existence. This view was shared by both Leszek Kołakowski and Józef Tischner, therefore the dispute would concern the nature of internal freedom rather than the external one. Either of the adversaries saw it, in a different way. Kołakowski was close to the liberal approach to freedom. In turn, Tischner’s view of freedom was closer to the way St. Augustine had understood it. In this text, the author introduces both these concepts of freedom. He also believes that an attempt to measure the validity of the arguments of both adversaries could be made in relation to the essence of man.
References
Augustyn, O wolnej woli, tłum. A. Trombala, w: Augustyn, Dialogi filozoficzne, Kraków 1999, s. 493–649.
Augustyn, Wyznania, tłum. Zygmunt Kubiak, Kraków 1994.
Bergson H., O bezpośrednich danych świadomości, tłum. K. Bobrowska, Warszawa 1913.
Berlin I., Two Concepts of Freedom, w: I. Berlin, Liberty, Oxford 2002, s. 166–217.
Chudoba W., Leszek Kołakowski: kronika życia i dzieła, Warszawa 2014.
Dąbrowski S., Polemika Józefa Tischnera z tradycją tomistyczną jako spór o kształt współczesnej edukacji religijnej w Polsce, „Forum Pedagogiczne” (2019) nr 2, s. 93–105.
Descartes R., Medytacje o pierwszej filozofii, tłum. M. i K. Ajdukiewiczowie, Warszawa 1958.
Dymarski Z., The art of ethics as the art of wise life in the concept of Józef Tischner, „Studies in East European Thought” 71 (2019) Issue 4, s. 375–385; doi.org/10.1007/s11212-019-09339-0.
Dymarski Z., Człowiek jako rozumna wolność. Droga Leszka Kołakowskiego do filozofii człowieka, w: Rozum i przestrzenie racjonalności, red. A. Chmielecki, Gdańsk 2010, s. 81–98.
Dymarski Z., Człowiek w horyzoncie rozpaczy, w: Wobec Dobra i Prawdy w dialogu z Tischnerem, red. A. Bobko, M. Karolczak, Kraków 2013, s. 220–241.
Dymarski Z., Debata księdza Józefa Tischnera ze szkołą lubelską, „Logos i Ethos” (1998) nr 1, s. 235–245.
Dymarski Z., Gdzie jest zło? Rola religii w lokalizacji zła w ujęciu Leszka Kołakowskiego i Józefa Tischnera, „Humaniora” (2017) nr 2, s. 47–61.
Dymarski Z., Józef Tischner wobec marksizmu. Wstępne rozpoznania, „Karto-Teka Gdańska” (2020) nr 1, s. 116–130.
Hegel G., Fenomenologia ducha, tłum. A. Landmann, Warszawa 1964.
Herbich A., Sobańda A., Dziś mają dzieci, wnuki i prawnuki. W ten sposób pokonały Hitlera, https://kultura.dziennik.pl/ksiazki/artykuly/6477152,dziewczyny-ocalale-zyd-zydowka-wojna-holocaust-anna-herbich-wojna-sprawiedliwi.html (6.10.2020).
Hernas A., Tischner i Lévinas. Księdza z rabinem spór o człowieka, „Logos i Ethos” (2004) nr 2, s. 224–236.
Jawor M., W stronę egzystencjalnego oblicza filozofii, Olsztyn 2019.
Kołakowski L., Gdzie jest miejsce dzieci w filozofii liberalnej?, „Znak” (1993) nr 10, s. 11–21.
Kołakowski L., Mentzel Z., Czas ciekawy. Czas niespokojny, Kraków 2007.
Kołakowski L., Mini wykłady o maksi sprawach, t. 1, Kraków 1997.
Kołakowski L., Moje słuszne poglądy na wszystko, Kraków 2000.
Kołakowski L., O tożsamości zbiorowej, w: Tożsamość w czasach zmiany, red. K. Michalski, Kraków 1995, s. 44–55.
Kołakowski L., Prawda i wolność, co pierwsze?, „Znak” (1994) nr 3, s. 69–73.
Kołakowski L., Jeśli Boga nie ma… O Bogu, Diable, Grzechu i innych zmartwieniach tak zwanej filozofii religii, Kraków 1988.
Kołakowski L., Wychowanie do nienawiści, wychowanie do godności, w: L. Kołakowski, Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań, Londyn 1984, s. 140–145.
Konstańczak S., Józefa Tischnera krytyka marksizmu, w: S. Konstańczak, Polska XIX i XX wieku w filozoficznym zwierciadle, Kraków 2017, s. 293–316.
Krąpiec M. A., Ja-człowiek, Lublin 1974.
Kwapiszewski J., Filozofia ks. Józefa Tischnera jako źródło dialogu, Słupsk 1998.
Lebiedziński W., Socjalizm w krzywym zwierciadle Józefa Tischnera, Warszawa 1985.
Lebiedziński W., Tischnerowska metoda krytyki socjalizmu, Warszawa 1987.
Lévinas E., Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, tłum. M. Kowalska, Warszawa 1998.
Lévinas E., Inaczej niż być lub ponad istotą, tłum. P. Mrówczyński, Warszawa 2000.
Locke J., An Essay Concerning Human Understanding, Oxford 2008.
Pico della Mirandola G., Mowa o godności człowieka, tłum. Z. Nerczuk i M. Olszewski, Warszawa 2010.
Pytając o człowieka – myśl filozoficzna Józefa Tischnera, red. W. Zuziak, Kraków 2002.
Ruszar J. M., Wokół „Polskiego kształtu dialogu”. Polskie filozofowanie (artykuł ukazał się jako wkładka w:), „Rzeczpospolita” 16.02.2002, dodatek Plus Minus nr 7, s. D4.
Sartre J.-P., Byt i nicość, tłum. J. Kiełbasa i in., Kraków 2007.
Scheler M., Materialne a priori w etyce, tłum. A. Węgrzecki, „Znak” (1967) nr 12, s. 1512–1543.
Tarnowski K., Tomizm a obecność filozofii, „Znak” (1978) nr 2, s. 198–212.
Taylor Ch., Source of Self. The Making of the Modern Identity, Cambridge 1989.
Tischner J., Czym jest „ja” transcendentalne?, w: Szkice filozoficzne Romanowi Ingardenowi w darze, Kraków–Warszawa 1964, s. 349–364.
Tischner J., Filozofia dramatu, Paryż 1990.
Tischner J., Impresje aksjologiczne, „Znak” (1970) nr 2–3, s. 204–219.
Tischner J., Ja transcendentalne w filozofii Edmunda Husserla, „Studia Theologica Varsoviensia” (1964) nr 1–2, s. 349–364.
Tischner J., Michnik A., Żakowski J., Między Panem a Plebanem, Kraków 1998.
Tischner J., Myślenie według wartości, Kraków 1982.
Tischner J., Spowiedź rewolucjonisty, Kraków 1993.
Tischner J., Spór o istnienie człowieka, Kraków 1998.
Tischner J., Sprawa osoby – wstępne przybliżenie, „Logos i Ethos” (1992) nr 2, s. 5–19.
Tischner J., Świat ludzkiej nadziei, Kraków 1994.
Tischner J., Zańko D., Gowin J., Przekonać Pana Boga, Kraków 1999.
Tischner J., Zło metafizyczne, czyli wejrzenie w otchłań, „Znak” (1993) nr 3, s. 13–28.
Downloads
Published
Issue
Section
License
The following rules apply to copyright:
1. The author declares that he or she has full copyright to the work, and such copyright it is not limited to the extent applicable to this declaration, that the article is an original work and that it does not infringe any third-party rights.
2. The author agrees to a free-of-charge, non-exclusive and non-restricted use of the work by Pontifical University of John Paul II in Krakow i.e.:
- to record and duplicate: make copies of the work by means of printing, reprography, magnetic or digital storage;
- to circulate the original or the copies of the work (disseminate, lend or lease the original or copies thereof, publicly display, screen or make the work publicly available so that everyone is able to access it at the time and in place they wish to do so);
- to include the work in a compilation;
- the Pontifical University of John Paul II in Krakow may grant sublicenses Creative Commons Acknowledgement of authorship-Non-commercial use-Without derivative work 3.0 Poland
- the author and the title of the work will be listed,
- the place of publication (name of the periodical and an Internet link to the originally published work),
- the work will be distributed in a non-commercial way,
- no derivative works will be created.
The UPJPII Press does not waive any of its copyrights to any target group.
If you want to publish the text in Logos and Ethos, you must sign the license. However, the signing takes place at a later stage of publishing. Check the license: [license_en.pdf]
