„Argumentum ex prophetia” u ojców Kościoła a współczesna krytyka funkcji proroctwa w apologetyce. 1. Justyn Męczennik
DOI:
https://doi.org/10.15633/tst.41107Słowa kluczowe:
św. Justyn Męczennik, apologetyka, argument z proroctw, dowód skrypturystyczny, proroctwo, wiarygodność Objawienia, Stary Testament, chrystologia patrystycznaAbstrakt
Używany w apologetyce argument ze spełnienia proroctw w Chrystusie był istotnym motywem w teologii przez wiele wieków. Mimo to po soborze praktycznie zniknął w konsekwencji surowej krytyki sposobu jego użycia w klasycznej apologetyce. W celu rozważenia przyczyn i uzasadnienia tej współczesnej niechęci wydaje się interesujące przyjrzeć się pismom apologetów epoki patrystycznej, zwłaszcza Justynowi Męczennikowi, który jako pierwszy tak poważnie zajął się argumentem skrypturystycznym. Patrystyczna forma argumentu może ukazać jego znaczenie oraz pomóc na nowo docenić jego teologiczną wartość.
Bibliografia
Bennet R., Scripture Wars: Justin Martyr’s Battle to Save the Old Testament for Christians, Manchester 2019.
Bocheński J. M., Logika religii, Warszawa 1990.
Brumlik M., Die Gnostiker: der Traum von der Selbsterlösung des Menschen, Frankfurt am Main 1992.
Craig W. L., The problem of divine foreknowledge and future contingents from Aristotle to Suarez, Leiden–New York 1988.
de Broglie R. P., Los signos de credibilidad, Andora 1965.
den Dulk M., Between Jews and Heretics: Refiguring Justin Martyr’s Dialogue with Trypho, Milton Park–New York 2018.
Dulles A., A history of apologetics, San Francisco 2005.
Fiedrowicz M., Apologie im frühen Christentum: die Kontroverse um den christlichen Wahrheitsanspruch in den ersten Jahrhunderten, Paderborn 2000.
Fisichella R., Profecia, w: Diccionario de teología fundamental, dir. R. Fisichella, R. Latourelle, Madrid 1992, s. 1068–1081.
Fisichella R., Credibilidad, w: Diccionario de teología fundamental, dir. R. Fisichella, R. Latourelle, Madrid 1992, s. 205–225.
Fisichella R., Gesu di Nazaret: profezia del Padre, Milano 2000.
Grelot P., Sentido cristiano del Antiguo Testamento: bosquejo de un tratado dogmático, Bilbao 1967.
Hall C., Origen and Prophecy: Fate, Authority, Allegory, and the Structure of Scripture, Oxford 2021.
Hudson D., „The use of the Jewish Scriptures by Early Christian Greek Apologists, 140–190 CE: Justin Martyr, Tatian and Theophilus of Antioch”, University of Cambridge 2019 (rozprawa doktorska), https://doi.org/10.17863/CAM.38571.
Ioannes Chrysostomus, Adversus Iudaeos Orationes, w: S. P.N. Joannis Chrysostomi […] opera omnia […], ed. J.-P. Migne, t. 1, Parisiis 1862 (Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca, 48).
Jacobsen A.-C., Main Topics in Early Christian Apologetics, w: Critique and apologetics: Jews, Christians and pagans in antiquity, ed. A.-C. Jacobsen, Frankfurt am Main 2009.
Justyn Męczennik, 1 i 2 Apologia. Dialog z Żydem Tryfonem, red. L. Misiarczyk, Warszawa 2012.
Kugel J. L., Greer R. A., Early biblical interpretation, Philadelphia 1986.
Kunz E., Glaubwürdigkeitserkenntnis und Glaube (Analysis Fidei), w: Handbuch der Fundamentaltheologie, Hrsg. W. Kern, H. J. Pottmeyer, M. Seckler, t. 4, Freiburg–Basel 1988, s. 414–449.
Lago Alba L., La credibilidad de la revelación, w: Teología fundamental. Temas y propuestas para el nuevo milenio, ed. C. Izquierdo, Bilbao 1999.
Laham Cohen R., Un dios, un texto y el conflicto por la interpretación: judíos y cristianos en la Antigüedad Tardía, w: Antijudaísmo, antisemitismo y judeofobia: de la Antigüedad Clásica al atentado a la AMIA, eds. E. Caselli, R. Laham Cohen, Buenos Aires 2021, s. 45–80.
Ledwoń I. S., Skrypturystyczny argument, w: Leksykon teologii fundamentalnej, red. M. Rusecki, K. Kaucha, I. S. Ledwoń, J. Mastej, Lublin–Kraków 2002, s. 1102–1106.
Lindars B., New Testament Apologetic: the Doctrinal Significance of the Old Testament Quotations, Philadelphia 1961.
Miller R. J., Helping Jesus Fulfill Prophecy, Eugene 2016.
Misiarczyk L., Wstęp, w: Justyn Męczennik, 1 i 2 Apologia. Dialog z Żydem Tryfonem, Warszawa 2012, s. 119–157.
Misiarczyk L., Influence of the Septuagint on the Typological Interpretation of Joshua and His Deeds in Justin Martyr’s „Dialogue with Trypho, the Jew, „Verbum Vitae” 39 (2021) nr 3, s. 941–958.
Moll S., Marción: el primer hereje, Salamanca 2014.
Neusner J., Chilton B., Jewish-Christian debates: God, kingdom, messiah, Minneapolis 1998.
Niemann F.-J., Jesus als Glaubensgrund in der Fundamentaltheologie der Neuzeit: zur Genealogie eines Traktats, Innsbruck 1983.
North J. L., Reactions in early Christianity to some references to the Hebrew prophets in Matthew’s gospel, „New Testament Studies” 54 (2008) nr 2, s. 254–274.
Nyström D. E., The Apology of Justin Martyr: Literary Strategies and the Defence of Christianity, Tübingen 2018.
Palmer D. W., Atheism, apologetic, and negative theology in the Greek apologists of the second century, „Vigiliae Christianae” 37 (1983) nr 3, s. 234–259.
Pattaro G., Crediblidad de la revelación cristiana, w: Diccionario teológico interdisciplinar, ed. L. Pacomio, trad. A. Ortiz García, t. 2, Salamanca 1982, s. 158–180.
Pomer Monferrer L., Formas y géneros literarios de la polémica adversos Iudaeos en la época imperial romana, „Fortunatae: Revista canaria de Filología, Cultura y Humanidades Clásicas” (2019) nr 29, s. 107–129.
Pottmeyer H. J., Zeichen und Kriterien der Glaubwürdigkeit des Christentums, w: Handbuch der Fundamentaltheologie, Hrsg. W. Kern, H. J. Pottmeyer, M. Seckler, t. 4, Freiburg–Basel 1988, s. 373–413.
Räisänen H., Marcion and the origins of Christian anti-Judaism: a reappraisal, „Temenos Nordic Journal of Comparative Religion” 33 (1997), s. 121–135.
Rajak T., Talking at Trypho: Christian Apologetic as Anti-Judaism in Justin’s Dialogue with Trypho the Jew, w: Apologetics in the Roman Empire: pagans, Jews and Christians, ed. M. J. Edwards, Oxford 1999, s. 59–80,
Remus H., Justin Marty’s Argument with Judaism, w: Anti-Judaism in Early Christianity, ed. S. G. Wilson, t. 2: Separation and Polemic, Waterloo 1986, s. 59–80.
Rodríguez Resina A., En torno a la noción de credibilidad, „Revista Catalana de Teología” 7 (1982) nr 1–2, s. 303–366.
Ruether R. R., Faith and Fratricide. The Theological Roots of Anti-Semitism, New York 1974.
Rusecki M., Traktat o Objawieniu, Kraków 2007.
Seweryniak H., Teologia fundamentalna, t. 1, Warszawa 2010.
Simonassi Lyon A., Las homilías Adversus Iudaeos de Juan Crisóstomo: temas y estrategias argumentativas polémicas, „Sociedades Precapitalistas” 11 (2021), s. 1–15.
Skarsaune O., The Proof from Prophecy. A study in Justin Martyr’s Proof-Text Tradition: Text-Type, Provenence, Theological Profile, Leiden 1987.
Stanton G. N., Aspects of Early Christian-Jewish Polemic and Apologetic, „New Testament Studies” 31 (1985) nr 3, s. 377–392.
Stendahl K., The school of St. Matthew and its use of the Old Testament, Philadelphia 1969.
Tomczak R., Argument skrypturystyczny i taumaturgiczny w uzasadnieniu Boskiego posłannictwa Jezusa z Nazaretu, „Collectanea Theologica” 66 (1996) nr 3, s. 43–60.
Tyson J. B., Anti-Judaism in Marcion and his opponents, „Studies in Christian-Jewish Relations” 1 (2005) nr 1, s. 196–208.
Vawter B., The Use of Messianic Prophecies in Apologetics, „Proceedings of the of the Annual Convention of the Catholic Theological Society of America” 14 (1959), s. 97–119.
Wilson S. G., Marcion and the Jews, w: Anti-Judaism in Early Christianity, ed. S. G. Wilson, t. 2: Separation and Polemic, Waterloo 1986, s. 45–58.
Wszołek S., Racjonalność wiary religijnej w dobie nowego ateizmu, w: Filozofia religii, red. S. Janeczek, Lublin 2012, s. 293–315.
Young F., Greek Apologists of the Second Century, w: Apologetics in the Roman Empire: pagans, Jews and Christians, ed. M. J. Edwards, Oxford 1999, s. 81–104.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Mateusz Switek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0) Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
