Czy zasadne jest stosowanie „antropologicznej” koncepcji „rasy”?

Autor

  • Mirosław Twardowski Uniwersytet Rzeszowski

DOI:

https://doi.org/10.15633/tst.712

Słowa kluczowe:

antropologiczna koncepcja „rasy”, paradygmat rasowy, genetyka

Abstrakt

Pojęcie „rasy” wprowadził do słownictwa naukowego w połowie XVIII wieku francuski filozofa i matematyk Georges-Louis Leclerc, Comte de Buffon. W antropologii koncepcja ta zadomowiła się głównie dzięki pracom niemieckiego naukowca Johanna Friedricha Blumenbacha. Od początku koncepcja „rasy” wzbudzała kontrowersje wśród badaczy. Nawet sam Karol Darwin wyrażał sceptycyzm wobec używania pojęcia rasy w odniesieniu do ludzi. Wątpliwości co do naukowych podstaw typologii rasowej wyraził na początku XX wieku amerykański antropolog Franz Boas. W 1940 roku podobne wątpliwości przedstawił amerykańsko-brytyjski antropolog Ashley Montagu. W 1960 roku amerykański antropolog i genetyk Frank Livingstone na podstawie badań genetycznych poddał krytyce koncepcję ras ludzkich. Takie samo stanowisko wyrażał wybitny amerykański genetyk Teodozjusz Dobzhansky. Dobzhansky twierdził, że nie ma ras, które byłyby “odrębnymi jednostkami”. W 1970 roku, amerykański genetyk Richard Lewontin na podstawie własnych badań wykazywał, że nie ma możliwości wyizolowania odrębnych ras w oparciu o kryteria genetyczne.

Artykuł odnosi się do osiągnięć współczesnej biologii, zwłaszcza genetyki, aby odpowiedzieć na pytanie, czy właściwe jest dzisiaj używanie „antropologicznej” koncepcji rasy. Dla pełniejszej ilustracji problemu artykuł odnosi się do źródeł historycznych, przywołując argumenty przedstawiane przez różnych autorów na przestrzeni wieków przeciwko stosowaniu koncepcji rasy w stosunku do ludzi.

Biogram autora

  • Mirosław Twardowski - Uniwersytet Rzeszowski

    Ks. Mirosław Twardowski – doktor filozofii, adiunkt w Zakładzie Polityki Regionalnej i Gospodarki Żywnościowej Wydziału Biologiczno-Rolniczego Uniwersytetu Rzeszowskiego, wykładowca filozofii przyrody w Wyższym Seminarium Duchownym w Rzeszowie.

Bibliografia

Barbujani G., Magagni A., Minch E., Cavalli-Sforza L. L., An apportionment of human DNA diversity, „Proceedings of the National Academy of Sciences USA” 94 (1997) no. 9, s. 4516–4519.

Biondi G., Rickards I. O., The scientific fallacy of the human biological concept of race, „Mankind Quarterly” 42 (2002) no. 4, s. 355–388.

Dobzhansky T., Comment on Livingstone, „Current Anthropology” 3 (1962) no. 3, s. 279–280.

Editorial, Census, race and science, „Nature Genetics” 24 (2000) no. 2, s. 97–98, http://dx.doi.org/10.1038/72884.

Editorial, Genes, drugs and race, „Nature Genetics” 29 (2001) no. 3, s. 239–240, http://dx.doi.org/10.1038/ng1101-239.

Frisancho A. R., Human biological variation, w: Encyclopedia of race and racism, t. 2, ed. J. H. Moore, Farmington Hills 2008, s. 121–126.

Introduction, w: Encyclopedia of race and racism, t. 1, ed. J. H. Moore, Farmington Hills 2008, s. XI–XIV.

Jasicki B., Panek S., Sikora P., Stołyhwo E., Zarys antropologii, Warszawa 1962.

Jorde L. B. et al., The distribution of human genetic diversity: A comparison of mitochondrial, autosomal, and Y-chromosome data, „American Journal of Human Genetics” 66 (2000) no. 3, s. 979–988, http://dx.doi.org/10.1086/302825.

Lewontin R. C., The apportionment of human diversity, w: Evolutionary biology, t. 6, ed. T. Dobzhansky, M. Hecht, W. Steere, New York 1972, s. 381–398.

Livingstone F., On the non-existence of human races, „Current Anthropology” 3 (1962) no. 3, s. 279–281.

Long J. C., Scott N., Lewis C. M. Jr., Human genetics, w: Encyclopedia of race and racism, t. 2, ed. J. H. Moore, Farmington Hills 2008, s. 126–134.

Montagu A., Man’s most dangerous myth. The fallacy of race, Walnut Creek 1998.

Relethford J. H., Apportionment of global human genetic diversity based on craniometrics and skin color, „American Journal of Physical Anthropology” 118 (2002) no. 4, s. 393–398, http://dx.doi.org/10.1002/ajpa.10079.

Relethford J. H., Genetic variation among populations, w: Encyclopedia of race and racism, t. 2, ed. J. H. Moore, Farmington Hills 2008, s. 29–34.

Rosenberg N. A., Pritchard J. K., Weber J. L., Cann H. M., Kidd K. K., Zhivotovsky L. A., Feldman M. W., Genetic structure of human populations, „Science” 2002 vol. 298 no. 5602, s. 2381–2385, http://dx.doi.org/10.1126/science.1078311.

Templeton A. R., Human races: A genetic and evolutionary perspective, „American Anthropologist” 100 (1998) no. 3, s. 632–650, http://dx.doi.org/10.1525/aa.1998.100.3.632.

Wilson E. O., Brown W. L. Jr., The subspecies concept and its taxonomic application, „Systematic Zoology” 2 (1953) no. 3, s. 97–111, http://dx.doi.org/10.2307/2411818.

Tarnowskie Studia Teologiczne 33 (2014) nr 1

Pobrania

Opublikowane

2014-09-01

Numer

Tom 33 Nr 1 (2014)

Dział

Artykuły

Licencja

Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:

  1. Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
  2. Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie  (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
  3. Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.