Ogłaszanie Paschy (Wielkiego Postu) w uroczystość Objawienia Pańskiego w rycie hiszpańsko-mozarabskim
DOI:
https://doi.org/10.15633/ps.28402Słowa kluczowe:
Epifania, liturgia hiszpańsko-mozarabska, ryt ogłaszania PaschyAbstrakt
Niniejszy artykuł został poświęcony obrzędowi ogłaszania daty Paschy w uroczystość Objawienia Pańskiego w liturgii hiszpańsko-mozarabskiej. Temat został zaprezentowany w trzech punktach. Pierwszy dotyczy korzeni Epifanii w liturgii hiszpańskiej. Drugi punkt został poświęcony historii obrzędu ogłaszania Paschy w celebracjach liturgicznych. Trzeci punkt, który stanowi serce tego opracowania, przedstawia i analizuje teologicznie trzy formuły ogłaszania Paschy w liturgii hiszpańskiej, które zachowały się w średniowiecznych manuskryptach. Na podstawie analizy tych formularzy widać, że liturgia hiszpańska od starożytności pielęgnuje zwyczaj ogłaszania Paschy w dniu Objawienia (w pewnym okresie, w niektórych diecezjach, również w święto Bożego Narodzenia), w ten sposób przygotowując wiernych do celebracji świąt paschalnych. Formuła hiszpańska ogłasza tak naprawdę początek Wielkiego Postu (nie samą datę Paschy) oraz koncentruje się na Męce Chrystusa, aby w ten sposób pokazać, że przez Mękę dochodzi się do Zmartwychwstania Pana.
Bibliografia
Arocena F. M., El prefacio de Alesander Lesley al Misal mozárabe de Cisneros. Introducción, texto, traducción y notas, Roma 2014.
Botte B., Los orígenes de la Navidad y de la Epifanía, Madrid 1964.
Caeremoniale Episcoporum. Ex decreto sacrosancti oecumenici concilii Vaticanii II instauratum auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatum, Cità del Vaticano 1984.
Cánones litúrgicos de los concilios hispano-visigóticos, ed. F. M. Arocena, Barcelona, (Cuadernos Phase, 274).
Cantalamessa R., Pascha naszego zbawienia. Tradycje paschalne Biblii oraz pierwotnego Kościoła, tłum. M. Brzezinka, Kraków 1998.
Casel O., Art und Sinn der der ältesten christlichen Osterfeier, „Jahrbuch für Liturgiewissenschaft” 14 (1938), s. 1–78.
Concilia Galliae a. 511–695, ed. C. de Clercq, Turnholti 1963 (Corpus Christianorum. Series Latin, 148A).
Eusebius Caesariensis, Historia Ecclesiastica; wyd. polskie: Historia Kościelna. O męczennikach palestyńskich, tłum. A. Lisiecki, Poznań 1924 (Pisma Ojców Kościoła, 3).
Ferro Calvo M., Origenes, contenido y difusion de las fiestas de navidad y epifania (s. IV–VII): Estado de la cuestión, „Ecclesiastica Xaveriana” 28 (1972), s. 95–111.
Isidorus Hispalensis, De ecclesiasticis officiis, I, 26–27, w: Sancti Isidori Hispalensis episcopi, Opera omnia, accurante J.-P. Migne, Parisiis 1862, col. 761–762 (Patrologiae Cursus Completus. Series Latina, 83).
Ivorra A., Liturgia hispano-mozárabe, Barcelona 2017 (Biblioteca Litúrgica, 52).
«Le Liber Ordinum» en usage dans l’Église wisigothique et mozarabe d’Espagne du cinquième au onzième siècle, ed. M. Férotin, París 1904 (Monumenta Ecclesiae Liturgica, 5). Przedruk wydania z 1904 roku przygotowany i zaprezentowany przez A. Warda, C. Johnsona, Roma 1996 (Biblioteca „Ephemerides Liturgicae”. Subsidia, 83. Instrumenta Liturgica Quarreriensia, 6).
Leo Magnus, Epistolae, 121–122, 138, w: Sancti Leonis Magni, Romani Pontificis, Opera Omnia, accurante J.-P. Migne, Parisiis 1846, col. 1222–1233, 1282–1283 (Patrologiae Cursus Completus. Series Latina, 54).
Lodi E., Enchiridion euchologicum fontium liturgicorum, Roma 1979.
Missale Ambrosianum iuxta ritum Sanctae Ecclesiae Mediolanensis: ex Decreto Sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, Mediolani 1981.
Missale parisiense: anno 1738 publici iuris factum, ed. A. Ward, C. Johnson, Roma 1993 (Biblioteca „Ephemerides Liturgicae”. Subsidia. Instrumenta Liturgica Quarreriensia, 1).
Missale Romanum. Ex decreto sacrosancti oecumenici concilii Vaticanii II instauratum auctoritate Pauli PP. VI promulgatum Ioannis Pauli PP. II cura recognitum, Cità del Vaticano 2002.
Naumowicz J., Prawdziwe początki Bożego Narodzenia, Warszawa 2014.
Pałęcki W., Zwyczaj ogłaszania Paschy i świąt ruchomych w liturgii Kościoła rzymskiego, w: „Scio cui credidi”. Księga pamiątkowa ku czci Księdza Profesora Mariana Ruseckiego w 65. rocznicę urodzin, red. I. S. Ledwoń, Lublin 2007, s. 881–894.
Pontificale Romanum. Editio Princeps (1595–1596). Edizione anastatica, edd. M. Sodi, A. M. Triacca, Cità del Vaticano 1997 (Monumenta Liturgica Concilii Tridentini, 1).
Prudencjusz, Poezje, tłum. M. Brożek, Warszawa 1987 (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy, 43).
Righetti M., Historia de la liturgia, t. 1, Madrid 1955.
Ryan F. M. T., Resurrecting the ambo: Monument of Paschal Memory and Eschatological Hope, Part 2, „Liturgia Sacra” 28 (2022) nr 2, s. 105–147, https://doi.org/10.25167/ls.4806.
Siricius, Epistolae et decreta, w: Sanctorum Damasi papae et Paciani necnon Luciferi, episcopi Calaritani, Opera omnia, accurante J.-P. Migne, Parisiis 1845, col. 1131–1148 (Patrologiae Cursus Completus. Series Latina, 113); wydanie polskie: Dekrety papieskie według „Collectio Hispana”, red. M. Ożóg, H. Pietras, Kraków 2021, s. 6–16* (Synody i Kolekcje Praw, 13).
Sobór Nicejski, List soboru w Nicei do Egipcjan, w: Dokumenty Soborów Powszechnych, t. 1, red. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2001, s. 47–54 (Źródła Myśli Teologicznej, 24).
Synod w Saragossie, Kanon 4, w: Acta synodalia ann. 50–381, red. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2006, s. 293* (Synody i Kolekcje Praw, 1).
Turco A., Cantus Recitativi, Verona 2011, s. 152–162 (Antique Monodiae Eruditio, 6).
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Krzysztof Porosło
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
