Mozarabowie a iberyjskie doświadczenie graniczności

Autor

  • Piotr Roszak Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

DOI:

https://doi.org/10.15633/ps.634

Słowa kluczowe:

mozarabowie, liturgia hiszpańska, euchologia, multikulturalizm

Abstrakt

Historia mozarabów, którzy bronili swej chrześcijańskiej tożsamości w wyjątkowych okolicznościach historycznych i kulturowych po 711 roku (inwazja arabska na Półwysep Iberyjski), może stać się ciekawym przyczynkiem do rozważań nad multikulturalizmem i jego słabościami. Doskonały obraz walki o tożsamość pozostawiła liturgia hiszpańska, która w wielu tekstach euchologicznych (choćby analizowana w artykule msza pro tribulatis) podkreśla konieczności troski o własną świadomość. Intersubiektywność dokonująca się w liturgii rozumianej jako wymiana, commercium, a także oparcie na tradycji będącej twórczą kontynuacją, przekazywaniem, stały się fundamentem postawy mozarabów. Na kanwie historycznych opisów artykuł omawia trudności, z którymi boryka się współczesna Hiszpania w dobie „nowego laicyzmu”. Model multikulturalizmu okazuje się dla wielu myślicieli już niewystarczający i wymagający zdecydowanej korekty.

Biogram autora

  • Piotr Roszak - Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

    Piotr Roszak – doktor hab. teologii; adiunkt w Zakładzie Teologii Fundamentalnej i Religiologii Wydziału Teologicznego UMK w Toruniu; profesor stowarzyszony teologii dogmatycznej Uniwersytetu Nawarry w Pampelunie (Hiszpania); red. naczelny czasopisma „Scientia et Fides” oraz redaktor serii wydawniczej „Scholastica Thoruniensia”, w której zamieszczane są tłumaczenia komentarzy biblijnych średniowiecznych autorów.

Bibliografia

Alarcón E., Sepulcrum Iacobi, [w:] Camino de Santiago – nie tylko droga. Historia i współczesność Szlaku św. Jakuba w Polsce, red. P. Roszak, Toruń 20122, s. 87–102.

Barkai R., Cristianos y musulmanes en España medieval (El enemigo en el espejo), Madrid 1984.

Boné É., Bóg, niepotrzebna hipoteza?, przekł. W. Szymona, Kraków 2004.

Brague R., Il futuro dell’Occidente, Milan 1998.

Catlos B. A., The victors and the vanquished: Christians and Muslims of Catalonia and Aragon 1050–1300, Cambridge 2004.

Diaz M., Los mozárabes. Una minoría combativa, [w:] C. Aillet, M. Penelas, P. Roisse, ¿Existe una identidad mozárabe? Historia, lengua y cultura de los cristianos de al-Ándalus (siglos IX–XII), Madrid 2008, s. 1–8.

Doubleday S. R.; Coleman D., In the light of medieval Spain: Islam, the West, and the relevance of the past, New York 2008.

Doyle D., The promise of Christian humanism: Thomas Aquinas on hope, New York 2011.

Fernández del Riesgo M., El papel del cristianismo en la configuración de la identidad europea ante el reto de la secularización y del multiculturalismo, „Ciencia Tomista” 3 (2011), s. 599–628.

Fuchs B., Exotic nation: maurophilia and the construction of early modern Spain, Philadelphia

Gallego M. A., The languages of medieval Iberia and their religious dimension, „Medieval Encounters” 1 (2003), s. 107–139.

García Gomez-Heras J. M., Un paseo por el laberinto. Sobre política y religión en el diálogo entre civilizaciones, Madrid 2008.

Gesché A., Przeznaczenie, przeł. A. Kuryś, Poznań 2006.

Gómez I., Nota en torno a los „Orígenes del culto de Santiago en España”, „Hispania Sacra” 7 (1954), s. 487–490.

Granice i ograniczenia. O doświadczeniu granic i ich przekraczaniu, red. M. Szulakiewicz, Toruń 2009.

Gutierez E. L., Los Mártires de Córdoba y la política anticristiana contemporánea en Oriente, „Revista de Estudios Árabes” 15 (1994), s. 453–462.

Hitchcock R., Mozarabs in medieval and early modern Spain: identities and influences, Burlington 2008.

López Gómez M., The Mozarabs: worthy bearers of Islamic culture, [w:] S. K, Jayyusi, The legacy of Muslim Spain, Leiden 1992, s. 171–175.

Lopez J. M., La educación intercultural como ejercicio de educación en valores, „Estudios Sobre Educación” 10 (2006), s. 9–36.

Makki M. A., El islam frente a las minorias cristianas, [w:] Actas de la I Jornada de Cultura Islamica „Al-Andalus, ocho siglos de la historia”, Toledo 23–26 de abril de 1987, Madrid 1989, s. 43–50.

Milbank J., Multiculturalismo en Gren Bretaña: el caso del reciente debate sobre la sharia, [w:] J. Prades, M. Oriol, Los retos del multiculturalismo. En el origen de la diversidad, Madrid 2009, s. 247–266.

Nédoncelle M., La reciprocidad de las conciencias: ensayo sobre la naturaleza de la persona, Madrid 1997.

Peñarroja L., Cristianos bajo el Islam: los mozárabes hasta la Reconquista de Valencia, Madrid 1993.

Pinell J., Pons J., La estructura de la misa en rito hispánico, herencia de la tradición universal y de su propia historia, „Notitiae” 267 (1988), s. 471–727.

Raley H., The spirit of Spain, Houston 2001.

Ratzinger J., Bóg i świat. Wiara i życie w dzisiejszych czasach. Z kardynałem Josephem Ratzingerem – Benedyktem XVI rozmawia Peter Seewald, przekł. G. Sowinski, Kraków 2005.

Reygadas L., Distinción y reciprocidad. Notas para una antropología de la equidad, „Nueva Antropología: Revista de Ciencias Sociales” 69 (2008), s. 9–31.

Roszak P., Mozarabowie – niespokojna mniejszość. Liturgia mozarabska jako projekt duchowości czasów „bycia w mniejszości” w kontekście „Brewiarza Gotyckiego”, „Teologia i Człowiek” 13 (2009), s. 79–98.

Sánchez Cañizares J., Non possumus. Refleksje o współczesnej sytuacji moralnej w Hiszpanii, [w:] Dysputy Nawarryjskie w Toruniu, red. P. Roszak, Toruń 2010, s. 25–40.

Schulz H., Alter Wein in neuen Schlauchen oder der Siegezug des Trivialen. Zur Kritik des sogenannten Neuen Atheismus, „Theologische Literaturzeitung” 135 (2010), s. 1–20.

Scola A., Una nueva laicidad, Madrid 2007.

Soldevila V., El logos de la accíon: la reciprocidad de las conciencias: breve estudio de la dinámica de la acción en Maurice Nédoncelle, [w:] L. Granados, J. J. Pérez Sorba, Il logos dell’agape. Amore e ragione come principi dell’agire, Cantagalli 2008, s. 401–408.

Śnieżyński K., Pamięć w myśleniu religijnym. Kultura wspominania, zapominania i nadziei, „Analecta Cracoviensia” 42 (2010), s. 87–112.

Varghese R. A., The „New Atheism”: a critical appraisal of Dawnikns, Dennett, Wolpert, Harris and Stenger, [w:] A. Flew, There is a God. How the world’s most notorious atheist changed his mind, San Francisco 2007, s. 161–183.

Pobrania

Opublikowane

2014-04-01

Numer

Tom 18 Nr 2 (2014): Zbawcze cierpienie

Dział

Artykuły

Licencja

Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.

Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:

  • utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
  • obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
  • włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
  • udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)

Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:

  • zostanie podany autor i tytuł utworu,
  • zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).