Counteracting the marginalization of older people in the pastoral service of the Church
DOI:
https://doi.org/10.15633/ps.28304Keywords:
marginalization of seniors, Church teaching, accompanying seniors, counteracting exclusionAbstract
This article presents contemporary trends in the marginalization of seniors and searches for ways to counteract these negative phenomena taking place today. In our reflection, we only take into account the pastoral aspect, therefore, based on the teachings of the Church, we will present an assessment of this phenomenon and then present specific proposals for counteracting exclusion due to old age in pastoral activities. The marginalization of seniors results from modern culture that prefers youth, attractiveness and beauty. It is also caused by a family crisis, especially the lack of multi-generational families, which means that older people live alone, are rarely visited, and are placed by their relatives in care institutions. Social exclusion is also influenced by retirement and the loss of former social and material status, as well as loss of health. The Church opposes the marginalization of seniors and calls for respect for older people. She does this by showing the absolute value of the human person in every phase of life without exception. Various forms of pastoral care help counteract the social marginalization of the elderly. Seniors who are still active can join various parish communities, prayer groups, senior clubs, volunteering, or the University of the Third Age. Pastoral care is also provided to seniors in situations of illness and suffering. These include home and hospital visits, sacramental service and spiritual support.
References
Benedykt XVI, Dziadkowie są cennym skarbem każdej rodziny. Przemówienie do uczestników XVIII Zgromadzenia Plenarnego Papieskiej Rady ds. Rodziny, 05.04.2008, http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/dziadkowie_05042008.html (28.10.2023).
Bieleń R., Duszpasterstwo ludzi starszych ze szczególnym uwzględnieniem osób owdowiałych, „Seminare. Poszukiwania naukowe” 29 (2011), s. 21–34.
Błachnio J. R., Błachnio A., Starość jako zadanie dla człowieka — inspiracje w nauczaniu Jana Pawła II, „Rozprawy Społeczne” 9 (2015) nr 4, s. 57–63.
Błachnio J. R., Starość człowieka w myśli filozoficzno-społecznej, „Exlibris. Biblioteka Gerontologii Społecznej” 9 (2015) nr 1, s. 75–88.
Brudek P., Ochman A., Rehlis T., Sadlak R., Duszpasterstwo osób starszych w aspekcie psychospołecznym, https://e.kul.pl/files/93237/public/artykuy_w_pracach_zbiorowych/
brudek_ochman_rehlis_sadlak.pdf (15.12.2023).
Bryniewicz W., Bulsa M., Młodzież wobec starości i starzenia, „Hygeia Public Health” 52 (2017) nr 3, s. 203–208.
Celary I., Ludzie starsi w Kościele, w: Seniorzy w rodzinie, instytucji i społeczeństwie. Wybrane zagadnienia współczesnej gerontologii, red. A. Fabiś, Sosnowiec 2005, s. 109–121.
Celary I., Troska duszpasterska wobec osób starszych w starzejącym się społeczeństwie polskim, „Teologiczne Studia Siedleckie” 17 (2020), s. 67–90.
Chabior A., Wawrzyniak J. K., Marginalizacja i dyskryminacja osób w okresie późnej dorosłości, w: A. Fabiś, J. K. Warzyniak, A. Chabior, Ludzka starość. Wybrane zagadnienia gerontologii społecznej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2015, s. 241–256.
Czekanowski P., Osamotnienie starych mieszkańców Gdańska — kwestie metodyczne oraz zaistniałe zróżnicowania, w: Starość. Poznać, przeżyć, zrozumieć, red. M. Halicka, J. Halicki, E. Kramkowska, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2016, s. 213–227.
Dziedzic J., Edukacja seniorów na uniwersytetach trzeciego wieku, w: Model kształcenia seniorów na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie, red. J. Dziedzic, Kraków 2018, s. 25–31.
Dziedzic J., Kościół wobec starości. Perspektywa pastoralnoteologiczna, „Polonia Sacra” 19 (2015) nr 1, s. 95–113.
Dziedzic J., Kościół wobec zagrożeń związanych z wykluczeniem przez starość, „Polonia Sacra” 22 (2018) nr 4, s. 107–133.
Dziedzic J., Spór o eutanazję, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 2005.
Dziura M., Starość w kulturze współczesnej, w: Inkluzja czy ekskluzja? Człowiek stary w społeczeństwie, red.: M. Synowiec-Piłat, B. Kwiatkowska, K. Borysławski, Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, Wrocław 2015, s. 71–88.
Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii gaudium.
Franciszek, Korzenie i pamięć społeczeństwa. Przemówienie podczas audiencji dla członków włoskich organizacji seniorów, Watykan, 15.10.2016.
Franciszek, Ludzie starsi to my, Audiencja generalna, 04.03.2015.
Franciszek, Ludzie starsi, dziadkowie to skarb!, Domu świętej Marty, 21.11.2013, https://www.deon.pl/religia/serwis-papieski/aktualnosci-papieskie/art,1133,papiez-ludzie-starsi-dziadkowie-to-skarb.html (15.12.2023).
Franciszek, O wdzięczności wobec osób starszych, 04.03.2015, https://www.deon.pl/religia/serwis-papieski/aktualnosci-papieskie/art,2804,papiez-o-wdziecznosci-wobec-osob-starszych.html (15.12.2023).
Franciszek, Spotkanie z dziadkami i osobami starszymi, 28.09.2014.
Papież Franciszek potępił zaniedbywanie ludzi starszych, http://www.opieka.senior.pl/84,0, Papiez-Franciszek-potepil-zaniedbywanie-ludzi starszych,19970.html (15.12.2023).
Jan Paweł II Adhortacja apostolska Ecclesia in Europa.
Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Christifideles laici.
Jan Paweł II, Encyklika o relacjach między wiarą a rozumem Fides et ratio.
Jan Paweł II, Ludzie starsi w życiu społeczeństwa. List papieski do uczestników II Światowego Zgromadzenia poświęconego problemom starzenia się ludności, Watykan, 3.04.2002, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/listy/ludzie_starsi_03042002 (20.11.2023).
Jan Paweł II, O szacunek dla ludzi w podeszłym wieku, w: O życiu. Aborcja — eutanazja — wojna, Wydawnictwo M, Kraków 2005, s. 264–265.
Jan Paweł II, Poparcie roli osób starszych w rodzinie i społeczeństwie. Przemówienie do członków Krajowej Federacji Handlu i Turystyki, Watykan, 29.04.1982, w: Nauczanie papieskie, t. 5/1, red. F. Kniotek, Pallottinum, Poznań 1993, s. 614.
Jan Paweł II, Skierujmy nasze myśli ku najstarszym. Rozważanie przed modlitwą „Anioł Pański”, 31.12.1978, w: Nauczanie papieskie, t. 1, red. F. Kniotek, Pallottinum, Poznań–Warszawa 1987, s. 210–211.
Jan Paweł II, Spotkanie z osobami starszymi w diecezji rzymskiej, 20.12.1982, w: Jan Paweł II, O cierpieniu. Wypowiedzi Ojca Świętego do chorych i pracowników służby zdrowia (1982–1984), t. 2, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, Warszawa 1985, s. 75.
Jan Paweł II, Środki Przekazu Społecznego i problemy ludzi starszych. Orędzie na XVI Światowy Dzień Środków Przekazu Społecznego, Watykan, 10.05.1982, 1, w: Jan Paweł II, O cierpieniu. Wypowiedzi Ojca Świętego do chorych i pracowników służby zdrowia (1982–1984), t. 2, red. M. Kloss, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, Niepokalanów 1988, s. 25.
Jan Paweł II, Towarzyszyć choremu aż do końca. Przemówienie do uczestników konferencji Papieskiej Rady ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia, Watykan, 12.11.2004, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/przemowienia/sl_zdrowia_12112004.html (15.12.2023).
Jan Paweł II, Spotkanie z osobami Trzeciego Wieku w Walencji, 08.11.1982, w: Jan Paweł II, O cierpieniu. Wypowiedzi Ojca Świętego do chorych i pracowników służby zdrowie (1982–1984), t. 2, red. M. Kloss, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, Niepokalanów 1988, s. 65.
Janik-Komar J., Rola Kościoła w aktywizacji osób starszych, „Rocznik Andragogiczny” R. 2009, s. 310–319.
Karwowska A. A., Człowiek wobec starości: wątki bioetyczne i filozoficzne, w: Starość. Poznać, przeżyć, zrozumieć, red. M. Halicka, J. Halicki, E. Kramkowska, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2016, s. 313–324.
Kiciak vel Kicińska A., Człowiek w podeszłym wieku — bariery i ograniczenia, w: Wybrane aspekty starości i starzenia się, red. M. Świderska, Wydawnictwo Społecznej Akademii Nauk, Łódź–Warszawa 2018, s. 53–68 (Publicystyka i Prace Studentów, 4).
Kieniewicz P., Starość — czas trudny i owocny, „Pastores” 27 (2005) nr 2, s. 117–124.
Kwaśniewski J., Postrzeganie marginalizacji oraz strategii środków kontroli społecznej, w: Kontrola społeczna procesów marginalizacji, red. J. Kwaśniewski, Interart, Warszawa 1997, s. 197–233.
Lehr U., Oblicza starości, „Etnografia Polska” 47 (2003) z. 1–2, s. 71–102.
Makselon J., Optymalny model poradnictwa psychologiczno-religijnego?, w: J. Makselon, Poradnictwo psychologiczno-religijne. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 2001, s. 59–69.
Molesztak A., Wybrane poglądy Jana Pawła II o seniorach, „Rozprawy Społeczne” 9 (2015) nr 4, s. 48–56.
Mysłek W., Przeciw kulturze odrzucenia. Starość w katolickiej myśli i praktyce społecznej, „Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy. Nauki Społeczne” 3 (2017), s. 33–51.
Negri L., Odkupienie człowieka a odkupienie bólu. Rozważania na temat Salvifici doloris, „Communio” 9 (1989) nr 2, s. 37–42.
Olczyk A., Posłannictwo Kościoła wobec chorych, „Studia Gdańskie” 35 (2014), s. 77–92.
Ostrowski M., Przygoda W., Seniorów duszpasterstwo, w: Leksykon teologii pastoralnej, red. R. Kamiński, W. Przygoda, M. Fiałkowski, Wydawnictwo KUL, Lublin 2006, s. 789.
Papieska Rada ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia, Karta Pracowników Służby Zdrowia, Watykan 1995.
Przygoda W., Rodzina miejscem apostolatu ludzi w podeszłym wieku, w: Rodzina wobec współczesnych wyzwań społeczno-kulturowych, red. J. Gorbaniuk, B. Parysiewicz, Lublin, 2009, s. 203–212.
Przygoda W., Starych duszpasterstwo, w: Encyklopedia katolicka, t. 18, red. W. Przygoda, E. Gigilewicz, Lublin 2013, s. 868–870.
Przygoda W., Wyzwania duszpasterskie wobec osób w podeszłym wieku, w: Starość. Problem czy szansa? Refleksja pastoralnoteologiczna, red. J. Dziedzic, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II. Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2015, s. 77–116.
Rudnik A., Edukacja w starości — życzenie czy szansa na przeciwdziałanie marginalizacji osób starszych?, „Pedagogika Społeczna” 63 (2017) nr 1, s. 111–128.
Siemianowski A., Starość w perspektywie ostatecznej, „Ethos” 47 (1999) nr 3, s. 97–106.
Słabiak T., Rola aktywności osób starszych w przezwyciężaniu kryzysów starości — wybrane aspekty, „Homo et Societas” 6 (2021), s. 96–108.
Sobór Watykański II, Dekret o apostolstwie świeckich Apostolicam actuositatem, Rzym 1965.
Szafranek A., Śmierć społeczna osoby starszej i towarzyszące jej okoliczności, w: Starość. Poznać, przeżyć, zrozumieć, red. M. Halicka, J. Halicki, E. Kramkowska, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2016, s. 49–61.
Uzar K., Wychowanie w perspektywie starości. Personalistyczne podstawy geragogiki, Wydawnictwo KUL, Lublin 2011.
XIV Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów, Relacja końcowa synodu biskupów dla Ojca Świętego Franciszka Relatio finalis, 24.10.2015.
Zielińska-Więczkowska H., Kędziora-Kornatowska K., Kornatowski T., Starość jako wyzwanie, „Gerontologia Polska” 16 (2008) nr 3, s. 131–136.
Ziębińska B., Uniwersytety Trzeciego Wieku jako instytucje przeciwdziałające marginalizacji osób starszych, Uniwersytet Śląski, Katowice 2007.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Jan Dziedzic
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
- Authors retain the copyright and full publishing rights without restrictions, and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
- Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
- Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access).
