„Jeśli kto ma uszy, niechaj posłyszy!” (Ap 13,9) – zachęta do słuchania w Apokalipsie św. Jana i liturgii Kościoła katolickiego
DOI:
https://doi.org/10.15633/sts.3109Parole chiave:
Apokalipsa św. Jana, formuła słuchania, słuchanie, liturgia Kościoła katolickiego, metoda intertekstualnaAbstract
W biblistyce od wielu dziesięcioleci bada się problem zależności Apokalipsy św. Jana od szeroko pojętej liturgii wczesnochrześcijańskiej. Niniejszy artykuł jest próbą ukazania związku tzw. formuły słuchania (Ap 2,7.11.17.29; 3,6.13.22; 13,9) z liturgią, i to zarówno jej genezy i wykorzystania w ostatniej księdze kanonu Nowego Testamentu, jak i współczesnego jej zastosowania w liturgii Kościoła katolickiego różnych obrządków. Poprzez zestawienie tekstów staro- i nowotestamentowych oraz liturgicznych – dzięki wykorzystaniu metody intertekstualnej i analizie egzegetycznej dwóch sformułowań formuły słuchania obecnych w Apokalipsie wraz z ich kontekstem – osiągnięto cel artykułu, tj. wskazano na teologiczne implikacje jej użycia zarówno w tekście Apokalipsy, jak i w celebracjach liturgicznych, jej wspólnotowy charakter oraz ścisły związek z rozumieniem znaczenia słuchanego tekstu oraz życiem pozaliturgicznym.
Riferimenti bibliografici
Źródła drukowane:
Beda Venerabilis, Explanatio Apocalypsis, Patrologiae Cursus Completus. Series Latina 93, accurante J.P. Migne, Parisiis 1862, 129–206.
Cappella Papale, Domenica di Pasqua „Risurrezione del Signore”. Messa del giorno presieduta dal Santo Padre Francesco, Città del Vaticano 2024.
De ordinatione episcopi, presbyterorum et diaconorum, editio typica altera, Città del Vaticano 1990.
Komunia święta i kult tajemnicy eucharystycznej poza Mszą Świętą, Katowice 2020.
Missale Romanum, editio typica tertia, Città del Vaticano 2002.
Mszał rzymski dla diecezji polskich, Poznań 1986.
Obrzędy chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych, Katowice 2020.
Obrzędy święceń biskupa, prezbiterów i diakonów, Katowice 2019.
Ordo initiationis christianae adultorum, Città del Vaticano 1972.
Victorinus Petavionensis, Scholia in Apocalypsin Beati Ioannis, Patrologiae Cursus Completus. Series Latina 5, accurante J.P. Migne, Parisiis 1844, 317–344.
Wskazania Episkopatu Polski po ogłoszeniu nowego wydania Ogólnego wprowadzenia do Mszału rzymskiego przyjęte na 331. Zebraniu Plenarnym Konferencji Episkopatu Polski dnia 9 marca 2005 r., w: Ogólne wprowadzenie do Mszału rzymskiego oraz wskazania Episkopatu Polski, Poznań 2006, s. 113–127.
Źródło elektroniczne:
The Center for New Testament Textual Studies NT Critical Apparatus [program komputerowy].
Opracowania:
Aune D.E., Revelation 1–5, Word Biblical Commentary 52a, Grand Rapids 2014.
Aune D.E., Revelation 6–16, Word Biblical Commentary 52b, Grand Rapids 2014.
Barr D.L., The Apocalypse of John as Oral Enactment, „Interpretation” 40 (1986), iss. 3., s. 243–256.
Beale G.K., The Book of Revelation, New International Greek Testament Commentary, Grand Rapids 1999.
Beale G.K., The Hearing Formula and the Visions of John in Revelation, w: A Vision for the Church: Studies in Early Christian Ecclesiology in Honour of J.P.M. Sweet, eds. M. Bockmuehl, M.B. Thomspon, Edinburgh 1997, s. 167–180.
Beale G.K., The Purpose of Symbolism in the Book of Revelation, „Calvin Theological Journal” 41 (2006), s. 53–66.
Danker F.W., Greek-English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature, Chicago 1999.
Dibelius M., Die Formgeschichte des Evangeliums, Tübingen 1971.
Dibelius M., Wer Ohren hat zu hören, der höre, „Theologische Studien und Kritiken” 83 (1910), s. 461–471.
Enroth A.M., A Hearing Formula in the Book of Revelation, „New Testament Studies” 36 (1990), iss. 4, s. 598–608.
Gloer W.H., Worship God! Liturgical Elements in the Apocalypse, „Review and Expositor” 98 (2001), iss. 1, s. 35–57.
Grajczyk R., Liturgia Apokalipsy jako wyraz wiary Kościoła w Jezusa Chrystusa na podstawie Ap 4–5. Analiza lingwistyczno-teologiczna, „Scriptura Sacra” 27 (2023), s. 245–322.
Jankowski A., Aktualność apokaliptycznych listów do siedmiu Kościołów (Apok 2; 3), „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 12 (1959), z. 3, s. 260–277.
Jörns K.P., Proklamation und Akklamation. Die antiphonische Grundordnung des frühchristlichen Gottesdienstes nach der Johannesoffenbarung, w: Liturgie und Dichtung. Ein interdisziplinäres Kompendium, Bd. 1, Historische Präsentation, Hrsg. H. Becker, R. Kaczynski, Pietas liturgica 1, St. Ottilien 1983, s. 187–208.
Kotecki D., Duch Święty w zgromadzeniu liturgicznym w świetle Apokalipsy św. Jana, Warszawa 2006.
Kotecki D., Kościół w świetle Apokalipsy św. Jana, Series Biblica Paulina 6, Częstochowa 2008.
Lijka K., Dialogi liturgiczne w Apokalipsie, „Collectanea Theologica” 59 (1989), z. 1, s. 83–90.
López J., La figura de la bestia entre historia y profecía: Investigación teológicobíblica de Apocalipsis 13,1–18, Tesi Gregoriana: Serie Teologia 39, Roma 1998.
Manunza C., L’Apocalisse come „actio liturgica” cristiana. Studio esegetico-teologico di Ap 1,9–16; 3,14–22; 13,9–10; 19,1–8, Analecta Biblica 199, Roma 2012.
Mitescu A., Appunti sul lessico liturgico dell’Apocalisse di Giovanni di Patmos: 1. la „haggadah” cristiana, „Teresianum” 57 (2006), n. 3, s. 215–237.
Mitescu A., Appunti sul lessico liturgico giudaico-cristiano dell’Apocalisse di Giovanni di Patmos: 2. le „middot” del Tempio e del Regno di Dio, „Teresianum” 57 (2006), n. 2, s. 567–598.
Mollat D., La liturgia dell’Apocalisse, w: L’Apocalisse, Studi Biblici Pastorali 2, Brescia 1967, s. 135–146.
Mowry L., Revelation 4–5 and Early Christian Liturgical Usage, „Journal of Biblical Literature” 71 (1952), iss. 2, s. 75–84.
Nowińska J., Co słyszysz poza słowem? „Sound design” Apokalipsy św. Jana, Rozprawy i Studia Biblijne 47, Warszawa 2016.
Nowińska J., Siła perswazyjna formy tzw. listów do Kościołów (Ap 2–3) w kontekście przesłania Apokalipsy św. Jana, w: Dobrze jest dziękować Panu (Ps 92,2). Księga jubileuszowa dla Księdza Profesora Waldemara Chrostowskiego w 70. rocznicę urodzin, red. J. Kręcidło, B. Strzałkowska, Warszawa 2021, s. 464–487.
Nusca A.R., Liturgia e Apocalisse: alcuni aspetti della questione, w: Apokalypsis: percorsi nell’Apocalisse [di Giovanni] in onore di Ugo Vanni, a cura di E. Bosetti, A. Colacrai, Assisi 2005, s. 459–478.
Ong W., Orality and Literacy: The Technologizing of the Word, London–New York 1982.
Papieska Komisja Biblijna, Natchnienie i prawda Pisma świętego, Kielce 2014.
Pedroli L., Le „Lettere alle sette Chiese” (Ap 1,9–3,22). Trama di un fidanzamento in atto, „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie” 21 (2014), s. 87–101.
Peterson D.G., Worship in the Revelation to John, „The Reformed Theological Review” 47 (1988), s. 67–77.
Pindel R. „Słuchaj, Izraelu…” (Pwt 6,4) – czyli słuchać, aby kochać, „Polonia Sacra” 8 (26) (2004), nr 14 (58), s. 245–256.
Piper O., The Apocalypse of John and the Liturgy of the Ancient Church, „Church History” 20 (1951), iss. 1, s. 10–22.
Podeszwa P., Paschalna pamięć o Jezusie. Studium egzegetyczno-teologiczne wyrażenia ἡ μαρτυρία Ἰησοῦ w Apokalipsie św. Jana, Studia i Materiały 142, Poznań 2011.
Popielewski W., Alleluja! Liturgia godów Baranka eschatologicznym zwycięstwem Boga (Ap 19,1–8), Studia Biblica 1, Kielce 2001.
Powęska M.F., What Is „The Word of God” in Sacred Scripture?, „Biblica et Patristica Thoruniensia” 16 (2023), z. 3, s. 295–310.
Prigent P., Apocalypse et Liturgie, Cahiers Théologiques 52, Neuchâtel 1964.
Rossella R., La Liturgia nell’Apocalisse, L’Apocalisse nella Liturgia, „Cultura Religiosa e Scuola” 18 (2019), s. 35–93.
Schüssler Fiorenza E., The Book of Revelation: Justice and Judgment, Minneapolis 1998.
Thompson L., Cult and Eschatology in the Apocalypse of John, „The Journal of Religion” 49 (1969), no. 4, s. 330–350.
Torrance T.F., Liturgie et Apocalypse, „Verbum Caro” 11 (1957), iss. 41, s. 28–40.
Vanni U., Apocalisse di Giovanni, t. 2, Assisi 2018.
Vanni U., L’Apocalisse. Ermeneutica, esegesi, teologia, Bologna 1988.
Vanni U., L’assemblea ecclesiale „soggetto interpretante” dell’Apocalisse, „Rassegna di Teologia” 23 (1982), s. 497–513.
Vanni U., La riflessione sapienziale come atteggiamento ermeneutico costante nell’Apocalisse, „Rivista Biblica” 24(1976), s. 185–197.
Vanni U., La struttura letteraria dell’Apocalisse, Aloisiana 8, Brescia 1980.
Vanni U., Liturgical Dialogue as Literary Form in the Book of Revelation, „New Testament Studies” 37 (1991), iss. 3, s. 348–372.
Vanni U., Un esempio di dialogo liturgico in Ap 1,4–8, „Biblica” 57 (1976), n. 4, s. 453–467.
Vassiliadis P., Apocalypse and Liturgy, „St. Vladimir’s Theological Quarterly” 41 (1997), no. 2–3, s. 95–112.
Dowloads
Pubblicato
Fascicolo
Sezione
Licenza
Questo volume è pubblicato con la licenza Creative Commons Attribuzione 4.0 Internazionale.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
